Szlachta z d. Marszałek Emilia

W latach 1934 – 1939 uczęszczała do gimnazjum i liceum w Dębicy, Lwowie i Dęblinie. Działała aktywnie w Związku Harcerstwa Polskiego. Podczas kampanii wrześniowej opiekowała się najbliższą rodziną brata. Nieprzerwanie przez 6 lat działała na terenie Rzeszowszczyzny w strukturach wojskowych Polskiego Państwa Podziemnego pod dwoma okupacjami.

W konspiracji blisko współpracowała ze swoim bratem, który uciekł z obozu jenieckiego i objął funkcję oficera szkoleniowego, a następnie komendanta Obwodu Dębickiego ZWZ-AK.

Od XI 1939 roku pełniła funkcję łączniczki komendanta obwodu i łączniczki Placówki Brzeziny. Przewoziła rozkazy, meldunki i raporty. Jednocześnie kontynuowała naukę w zakresie szkoły średniej na tajnych kompletach „Kuźnicy”, gdzie zdała maturę. W latach 1942 – 1943 w ramach szkolenia WSK ukończyła konspiracyjny kurs sanitariuszek AK. Od 1944 r. opiekowała się bunkrem, umiejscowionym w lesie koło jej rodzinnego domu w Brzezinach, w którym przechowywano bronią zrzutową przeznaczoną do akcji „Burza”.

Podczas „Burzy” pełniła funkcję sanitariuszki oraz zajmowała się zaopatrzeniem w żywność oddziałów partyzanckich zgrupowania mjr Adama Lazarowicza „Klamry” walczących na terenie powiatu dębickiego Niemców wycofujących się przed Armią Czerwoną.

W 1945 r. po przejściu ofensywy Armii Czerwonej pozostała w konspiracji niepodległościowej skierowanej przeciw nowej sowieckiej okupacji.

W tym czasie jej brat i pozostali żołnierze AK, byli ścigani i represjonowani przez NKWD i „Smiersz” sowiecki kontrwywiad wojskowy oraz tworzące się na Rzeszowszczyźnie struktury UB. Na prośbę brata, wówczas już majora w „NIE”, przeszła na najbardziej niebezpieczny odcinek wa1ki z sowiecką okupacją. Jako ściśle zakonspirowany pracownik kontrwywiadu Inspektoratu Rzeszowskiego „NIE” zdołała otrzymać pracę maszynistki w Wydziale Śledczym WUBP w Rzeszowie. Tam jako „wtyczka” przekazała oficerom rzeszowskich struktur „NIE” liczne materiały śledcze UB, listy rozpracowywanych i poszukiwanych przez bezpiekę żołnierzy AK, nazwiska zwerbowanych agentów UB oraz zeznania aresztowanych działaczy konspiracji niepodległościowej. Dzięki otrzymanym od niej materiałom i informacjom uratowano od aresztowania, ciężkiego śledztwa i deportacji do łagrów sowieckich dziesiątki żołnierzy AK, którzy ostrzeżeni zdołali zmienić miejsce pobytu. Przekazała również Komendzie Inspektoratu Rzeszowskiego „NIE” persona1ia oraz scharakteryzowała działalność kilku Sowieckich doradców – funkcjonariuszy NKWD – pracujących w WUBP w Rzeszowie. O jej pracy w kontrwywiadzie wiedział jedynie brat oraz komendant inspektoratu mjr „Klamra” .Męża poinformowała, że pracuje na poczcie.

W VII 1945 r. zagrożona dekonspiracją i aresztowaniem przez UB została zwolniona przez mjr A. Lazarowicza z pracy konspiracyjnej. Pod pretekstem rozpoczęcia studiów w Poznaniu udało jej się uzyskać formalne zwolnienie z funkcji maszynistki w WUBP. Wyjechała wtedy z mężem do Nakła nad Notecią zdekonspirowana w czasie śledztwa prowadzonego w sprawie aresztowanych działaczy IV Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN .

Aresztowano ją 3 IX 1948 r. w Nakle (dzień po chrzcinach młodszego dziecka). Została natychmiast przewieziona do Departamentu Śledczego MBP w Warszawie, gdzie przeszła ciężkie czteromiesięczne śledztwo. Funkcjonariusze śledczy MBP wielokrotnie znęca1i się nad nią psychicznie i fizycznie. Była przesłuchiwana przez kilkanaście godzin bez przerwy (tzw. „konwejer”), bita, głodzona i umieszczana w zimnym karcerze. 28 XII 1948 r. została skazana na karę śmierci. Najwyższy Sąd Wojskowy utrzymał wyrok w mocy.

Oczekując na wykonanie wyroku spędziła wiele dni w celi śmierci Mokotowa. Biorąc pod uwagę jej małe dziecko, które urodziło się niedługo przed aresztowaniem, Bierut zmienił wyrok śmierci na 15 lat więzienia. W latach 1948 – 1956 była Więziona na Mokotowie w Warszawie i w najcięższym więzieniu dla kobiet, więźniarek politycznych PRL, Fordonie. Przeszła tam ciężką operację nowotworu. Została zwolniona w 1956 r, gdyż nikt nie dawał jej szans na przeżycie. Po wielu perypetiach osiedliła się w Krakowie, gdzie ze względu na swoją przeszłość była prawie do końca lat 80 – tych inwigilowana przez funkcjonariuszy SB. Nigdy nie należała do partii ani ZBOWiD-u. Związek małżeński zawarła w 1945 r. z żołnierzem AK Marianem Szlachtą ps. „Szary”.

Od 1990 r. czynnie brała udział w życiu środowisk kombatanckich, aktywnie działała w Fundacji Muzeum Historii Armii Krajowej, zaangażowała się w pozyskanie dla Muzeum AK w Krakowie sztandaru bojowego 5 psk AK oraz wielu innych cennych eksponatów związanych z dębicka konspiracją. Niemal do ostatnich chwil życia żywo interesowała się sprawami kombatanckimi, nie mogąc już wychodzić z domu na dłużej zapraszała do siebie kolegów z konspiracji z Obwodu „Deser”.
Zmarła w Krakowie 27 sierpnia 2014 roku.

Utraciliśmy osobę ciepłą, serdeczną, wielką patriotkę dla, której treści Bóg Honor i Ojczyzna nie były tylko pustymi sloganami ale treścią jej życia. Głęboki patriotyzm wyniosła z rodzinnego domu, w którym oprócz niej w służbę dla Ojczyzny było zaangażowane rodzeństwo:
– Brat major Ludwik Marszałek ps. „Zbroja”, był oficerem szkoleniowym i komendantem Obwodu Dębica oraz czołowym działaczem struktur konspiracji niepodległościowej AK – WiN na Rzeszowszczyźnie i Dolnym Śląsku, redaktorem podziemnego pisma Okręgu Rzeszowskiego WiN pt. „Ku Wolności”. W 1948 r. został skazany na śmierć i rozstrzelany w więzieniu we Wrocławiu.
– Brat Stanisław, został w grudniu 1949 r. w Brzezinach aresztowany przez funkcjonariuszy UB z Dębicy. W 1950 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Rzeszowie w trybie doraźnym skazał go na 6 lat więzienia.
– Siostra, Eleonora, (po mężu Stafińska), współpracowała z konspiracją ZWZ-AK i WiN na terenie powiatu dębickiego. W jej domu w Gumniskach znajdował się punkt kontaktowy i zakonspirowana drukarnia podziemnego pisma „Ku Wolności”.
– Siostra, Janina, pod ps. „Krzak” była zastępcą komendantki Wojskowej Służby Kobiet w Placówce Brzeziny AK.
Zmarła odznaczona została: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Armii Krajowej, Medalem Wojska
Oprac. Małgorzata Koszarek (MAK)