Wielkoformatowy mural 5. Pułku Strzelców Konnych powstał na ścianie przy ulicy Rzeszowskiej 15 w centrum Dębicy. Dzieło wykonane przez artystów z Fresh Vision Studio przedstawia konny poczet sztandarowy pułku. Inspiracją do powstania pracy, była archiwalna fotografia wykonana podczas Wielkiej Rewii Kawalerii, która odbyła się w Krakowie w październiku 1933 roku. Zdjęcie pochodzi z albumu 5. Pułk Strzelców Konnych. Historia – Tradycja – Pamięć. Tłem dla jadących na koniach ułanów, stała się zabudowa Dębicy z okresu międzywojennego. Realizatorem przedsięwzięcia była Fabryka Farb i Lakierów Śnieżka SA. Mural ma powierzchnię 170 m² i w całości został wykonany przy użyciu produktów Foveo Tech, marki z portfolio Śnieżki.

W oficjalnej prezentacji dzieła wzięła udział sekcja konna Tarnowskiego Oddziału Jazdy 5. Pułku Strzelców Konnych, wchodząca w skład Stowarzyszenia Szwadron Jazdy Rzeczypospolitej Polskiej. Rekonstruktorzy podczas pokazu zaprezentowali m.in. pokaz musztry paradnej, woltyżerki, kadryla kawaleryjskiego oraz władania szablą i lancą na koniu. Stowarzyszenie od 12 lat kultywuje tradycje 5. Pułku Strzelców Konnych. Wszyscy, którzy wzięli udział w pokazie, otrzymali bezpłatne pocztówki z ułanami.

Fabryka Farb i Lakierów Śnieżka zadbała także o edukacyjny wymiar projektu. Służy temu aplikacja z tzw. poszerzoną rzeczywistością. Przy wykorzystaniu aplikacji ŚNIEŻKA VR, która ze ściany odczytuje wizualizację, otrzymujemy dodatkowe informacje w postaci ikonografii, dat i faktów związanych z 5. Pułkiem Strzelców Konnych. To nowatorskie rozwiązane może wpłynąć nie tylko na zainteresowanie samym muralem, ale przede wszystkim na popularyzację historii wśród szerszej grupy odbiorców. Pobierając aplikację wystarczy odczytać całą ścianę (analogicznie do mechanizmu odczytu kodów QR), dzięki czemu odkryjemy niezwykłą scenerię rzeczywistości rozszerzonej w realnym świecie.

5. Pułk Strzelców Konnych sięga swymi korzeniami do okresu wojen napoleońskich. Pierwszy oddział konny, który działał pod tą nazwą, został sformowany w Kościane w 1806 roku. Pułk brał udział m.in. w wojnie z Austrią oraz w wyprawie Napoleona na Moskwę. Dalsze dzieje „piątki” związane są z powstaniem listopadowym. Pułk strzelców konnych gwardii, który został przemianowany na 5. PSK brał udział m.in. w walkach pod Wawrem, Grochowem oraz Raciążem.

Ponowna reaktywacja pułku nastąpiła w niepodległej Polsce. W październiku 1920 r., 3. Pułk Strzelców Konnych, którego poszczególne dywizjony brały udział w wojnie polsko-bolszewickiej, został przemianowany na 5. Pułk Strzelców Konnych. Miejscem stacjonowała jednostki był Tarnów. Od 1929 r. pułk rozpoczął przenosiny z Dębicy. Z tego okresu pochodzą pułkowe żurawiejki:

Pod kocami dziewki chowa,
to jest 5. pułk z Tarnowa

 

Brakło rowów w okolicy,
przenieśli ich do Dębicy.

 

Długo błądził w okolicy,
zanim trafił do Dębicy.

Oficjalne przeniesienie pułku do koszar w Dębicy odbyło się w grudniu 1934 roku.
W okresie akcji „Burza”, żołnierze Armii Krajowej Obwodu Dębica, w ramach koncepcji Odtwarzania Sił Zbrojnych, przejęli tradycje przedwojennego 5. Pułku Strzelców Konnych, który z koszar w Dębicy wyruszył na wojnę obronną 1939 roku.
Warto dodać, że w budynku przy ulicy Rzeszowskiej 15, na której powstał wykonany przez Śnieżkę mural, znajduje się siedziba Światowego Związku Żołnierzy AK – Środowiska 5. Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy, organizacji która skupia w swych szeregach weteranów 5. Pułku Strzelców Konnych AK oraz sympatyków ideałów Armii Krajowej.

Więcej o historii 5. Pułku Strzelców Konnych znajdziesz tutaj.

Urodzony 17 maja 1901 roku w miejscowości Busk w woj. Tarnopolskim. Syn Józefa i Franciszki z d. Młot. W maju 1919 r. zgłosił się jako ochotnik do Dywizjonu Lwowskich Ułanów. Następnie służył w 3. pułku strzelców konnych. Brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej 1919 r. i polsko-bolszewickiej 1920 r. W 1921 roku został skierowany do tworzącego się w Tarnowie 5. pułku strzelców konnych. Przez cały okres międzywojenny służył w 5. psk gdzie został awansowany do stopnia wachmistrza. Uczestniczył w wojnie obronnej 1939 roku jako szef szwadronu ckm-ów 5. psk. Po kapitulacji armii zdołał uniknąć niewoli i powrócił do Dębicy, gdzie nawiązał kontakty z Zygmuntem Leyko członkiem SZP, który zwerbował go do organizacji konspiracyjnej. Przyjął wówczas pseudonim „Maszynowski”. Po aresztowaniach członków komendy ZWZ został w maju 1940 roku, komendantem Obwodu Dębica. W grudniu 1940 roku zrezygnował z funkcji na rzecz Adama Lazarowicza. Odtąd pełnił funkcje zastępcy komendanta Obwodu (pseudonim „Szybki”, „Ryś”). W październiku 1943 roku został awansowany do stopnia podporucznika czasu wojny. W maju 1944 roku został przeniesiony na stanowisko komendanta Obwodu AK Nisko, zaś miesiąc później został II zastępcą inspektora Inspektoratu AK Mielec. Po „Burzy” powrócił do Dębicy, gdzie pełnił funkcje komendanta Obwodu dla terenów zajętych przez Sowietów. W 1948 roku został aresztowany przez organy Urzędu Bezpieczeństwa i przez pięć lat więziony w komunistycznych kazamatach. W latach siedemdziesiątych był inicjatorem spotkań koleżeńskich dla żołnierzy 5. psk i 5. psk AK na plebanii kościoła p.w. Św. Jadwigi w Dębicy. Wraz z kolegami z pułku reaktywował coroczne obchody Święta Pułkowego, a w 1984 roku sfinalizował projekt postawienia pomnika poległym żołnierzom II Zgrupowania 5. psk AK na polanie Kałużówka. Zmarł rok później w dniu 16 czerwca 1985 roku. Spoczywa na tzw. starym cmentarzu w Dębicy. Odznaczony m.in. Krzyżem Virtuti Militari V klasy, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Walecznych (trzykrotnie).

Lokalizacja grobu Antoniego Cwena na Cmentarzu Parafialnym w Dębicy

My z niego wszyscy – to hasło tegorocznych, jubileuszowych obchodów powstania Polskiego Państwa Podziemnego. 75 lat temu, 27 września 1939 roku, w oblężonej Warszawie, powstała pierwsza konspiracja zbrojna pn. Służba Zwycięstwu Polski. Tę datę historycy uznając jako moment powstania Polski Podziemnej. Z tej okazji w Dębicy odbyły się uroczystości rocznicowe, których kulminacją było odsłonięcie tablicy upamiętniającej twórców i bohaterów Polskiego Państwa Podziemnego na budynku Miejskiego Gimnazjum nr 1 im. Adama Mickiewicza w Dębicy.

Uroczystości rozpoczęły się w piątek 26 września 2014 roku. Wówczas w Domu Kultury Mors odbyła się uroczysta gala połączona z wręczeniem medali i wyróżnień dla członków Koła Terenowego ŚZŻAK w Dębicy.

Uroczystość poprzedził występ Grupy SAGO z Miejskiego Ośrodka Kultury oraz wykład prof. Andrzeja Olejki z Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Tego samego dnia w Urzędzie Marszałkowskim w Rzeszowie odbyła się także konferencja naukowa pt. „Polskie Państwo Podziemne na Rzeszowszczyźnie”, podczas której z referatem nt. dębickiego obwodu SZP-ZWZ-AK wystąpił Maciej Małozięć. Ponadto uczestnicy wysłuchali referatów: prof. Grzegorza Ostasza, dr Piotra Szopy i Mirosława Surdeja.

W niedzielę 28 września 2014 roku odbyły się główne uroczystości rocznicowe na które złożyła się msza święta w kościele pw. św. Jadwigi oraz ceremonia odsłonięcia tablicy na budynku Miejskiego Gimnazjum nr 1.

Inicjatorem upamiętnienia był Zarząd Światowego Związku Żołnierzy AK w Dębicy oraz dyrekcja Miejskiego Gimnazjum nr 1. Tablicę ufundował Stefan Bieszczad, przedsiębiorca i radny Rady Miejskiej w Dębicy.

Zamieszczamy archiwalne wiadomości na temat działań realizowanych na Szlaku Partyzanckim, które były publikowane w 2004 roku na stronie www.szlakpartyzancki.prv.pl.

65. rocznica Powstania Polskiego Państwa Podziemnego – 25.09.2004

Serdecznie zapraszamy do wzięcia udziału w uroczystej Mszy Św. w Kościele garnizonowym AK pw. Św. Jadwigii w Dębicy, dla uczczenia 65. Rocznicy DNIA POWSTANIA POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO, 27 września 1939 roku w VII Rocznicę ustanowienia przez Sejm RP, która odbędzie się 26 września 2004 r. o godz. 10.30

Dziesiątka w akcji – 25.09.2004

24 września do rąk czytelników oddane zostało drugie, poszerzone wydanie książki Władysława Strumskiego pt. „Dziesiątka w akcji”. Ksiązka opowiada o działaniach i losach bojówki dyspozycyjnej Komendy Obwodu Dębica „Deser” podczas akcji o kryptonimie „Burza”.  Drugie wydanie zostało wydane przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dębickiej i można je nabyć w siedzibie Towarzystwa przy ulicy Rzeszowskiej 18(w budynku Galerii MOK), w cenie 28 zł. Wydanie powstało z okazji 65 rocznicy powstania Polskiego Państwa Podziemnego i 60 rocznicy Akcji „BURZA” i jest ono dedykowane żołnierzom dywersji Obwodu „Deser”.

Dębica i Dębiczanie w XX w. – wystawa w Muzeum Regionalnym – 25.09.2004

W piątek 24 września w Muzeum Regionalnym, została otwarta wystawa pt. „Dębica i Dębiczanie w XX wieku”. Jest to druga wystawa z tego cyklu. Tym razem przedstawia losy społeczności dębickiej w okresie II wojny światowej. Na wystawie można zobaczyć wiele cennych eksponatow, które zostały podzielone wg określonej tematyki. Wystawę można oglądać do końca października.
Więcej szczegółów na stronie www.tpzd.pl

Otwarcie…. zapraszamy! – 23.09.2004

Serdecznie zapraszamy na otwarcie ścieżki historyczno – dydaktycznej „Szlak partyzancki II Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica”, które odbędzie się w 65 rocznicę utworzenia Polskiego Państwa Podziemnego, w dniu 27 września 2004 o godz. 9.00 przed kościołem pw. Wniebowzięcia NPM w Gumniskach.

Program uroczystości:
9.00 – uroczyste rozpoczęcie przed Kościołem w Gumniskach, powitanie gości i delegacji młodzieży dębickich szkół, modlitwa przy grobie ks. Tadeusza Boryczki, odsłonięcie i poświęcenie pierwszej tablicy szlaku, okolicznościowe wystąpienia
9.45 – zwiedzanie Izby Pamięci w Publicznym Gimnazjum im. mjr. Adama Lazarowicza w Gumniskach, wyjście młodzieży na szlak, wędrówka (10.00 – 14.30)
14.30 – Msza św. na polanie Kałużówka, uroczyste ogniobranie z udziałem delegacji szkół, obrzędowe harcerskie ognisko
17.00 – zejście z pochodniami ze szlaku na ostatni punkt przejściowy

Otwarcie Szlaku Partyzanckiego – 17.09.2004

27 września 2004 (poniedziałek), w 65. rocznicę powstania Polskiego Państwa Polskiego oraz Szarych Szeregów,  planowane jest otwarcie ścieżki historyczno – dydaktycznej pn. „Szlak Partyzancki II Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica”. Otwarcie poprzedzi sesja naukowa, a następnie uczestnicy przemaszerują całą trasę szlaku. Szczegóły podamy wkrótce…

Tablice na szlaku – 17.09.2004

21 sierpnia w punktach przejściowych Szlak Partyzanckiego zostały umieszczone  tablice z informacją turystyczną, fragmentem poezji, ikonografią. Tablice stoją na drewnianych słupkach wys. ok. 1,9 m. Dodatkowo tablice ozdabiają drewniane ramki i zadaszenia. Tablice zostały ufundowane przez Lasy Państwowe  – Nadleśnictwo Dębica.