30 marca 2019 r. odbyło się Walne Zebranie Sprawozdawczo-Wyborcze Światowego Związku Żołnierzy AK Środowiska 5. PSK AK w Dębicy. Obradom przewodniczyła Elżbieta Jarzębska, córka żołnierza AK i działacza WiN – Jana Jarzębskiego. Sekretarzem zebrania została wybrana Małgorzata Grzybowska. Podczas zebrania podsumowano dotychczasową działalność Związku, wybrano nowe władze oraz przyjęto program działalności na nową kadencję.
Nowym prezesem Związku wybrany został Maciej Małozięć, który w latach 2004-2019 pełnił funkcję sekretarza. Od 2014 r. jest także zastępcą prezesa Zarządu Okręgu ŚZŻAK w Tarnowie. Maciej Małozięć jest czwartym z kolei prezesem Związku Żołnierzy AK w Dębicy. Wcześniej funkcję tę pełnili kolejno: Władysław Strumski (1989-1990), Marian Więcek (1990-2006) oraz Izabela Podhalańska (2007-2019).

 
Zgodnie z uchwałą Walnego Zebrania, przyznano także tytuł Honorowego Prezesa Związku kapitanowi Edmundowi Książkowi ps. „Konik” – żołnierzowi AK Obwodu Dębica, wieloletniemu członkowi Zarządu ŚZŻAK Środowiska 5. PSK AK i dotychczasowemu wiceprezesowi. Uchwałą Rady Miejskiej w Dębicy, Edmund Książek otrzymał w 2017 r. tytuł „Zasłużony dla Miasta Dębica”.

 
Podczas Walnego Zebrania wybrano nowy Zarząd Związku, który tworzą: weterani AK: Wiesława Pawlus, Stanisław Garstka i Bronisław Ćwik;
córki żołnierzy AK: Ewa Książek, Małgorzata Grzybowska, Elżbieta Jarzębska; oraz Tomasz Czapla i Artur Lis.

Przewodniczącym Komisji Rewizyjnej został kpt. Andrzej Żylicz. W skład KR weszli także: Tadeusz Garstka i Stanisław Nylec. Zastępcami członków zostali wybrani: Grzegorz Kloc i Krystian Tumiński.

Na delegatów Związku na Okręgowe Zjazdy Delegatów wybrano: Bronisława Ćwika, Elżbietę Jarzębską, Andrzeja Lisa oraz Małgorzatę Grzybowską.
Walne Zebranie pierwotnie planowano na styczeń br. Ze względu na chorobę kpt. Izabeli Podhalańskiej podjęto decyzję o przesunięciu terminu zebrania. Dotychczasowa Prezes zmarła 12 lutego br. w wieku 95 lat.

 
Walne Zebranie Członków jest najwyższą władzą Koła. Stanowią je wszyscy członkowie. Walne Zebranie odbywa się każdego roku jako Zebranie Sprawozdawcze, a co trzy lata jako Zebranie Sprawozdawczo-Wyborcze.

W czwartek 18 stycznia 2018 r. na zaproszenie dyrektor Szkoły Podstawowej w Lipinach Anny Reguły oraz uczniów drugiej klasy gimnazjum odbyło się spotkanie młodzieży z kpt. Izabelą Podhalańską, prezesem ŚZŻAK Środowiska 5. PSK AK w Dębicy oraz Maciejem Małozięciem, wiceprezesem Okręgu Tarnów ŚZŻAK i sekretarzem dębickiego środowiska ŚZŻAK.

Podczas spotkania kpt. Izabela Podhalańska  opowiedziała zebranym o swojej działalności w Wojskowej Służbie Kobiet oraz udziale w akcji „Burza” w I Zgrupowaniu 5. PSK AK w Obwodzie Dębica.

Maciej Małozięć zarysował dzieje Armii Krajowej oraz tworzenie struktur konspiracyjnych w placówce ZWZ-AK Pilzno „Pocisk”.

Młodzież z klasy drugiej z Lipin realizuje w tym roku projekt historyczny „Opowiedzcie nam waszą historię”.

W spotkaniu uczestniczyli nauczyciele oraz młodzież klas IV-VII szkoły podstawowej i gimnazjum.

Urodzony 27 września 1925 roku w Jaśle. Syn Adama i Jadwigi z d. Ojak. Do wybuchu wojny uczęszczał do gimnazjum w Krakowie. Podczas okupacji został zaangażowany w działalność konspiracyjną przez swojego Ojca – Adama Lazarowicza, komendanta Obwodu ZWZ-AK Dębica. Działał pod pseudonimem „Bratek”. Uczestniczył w kompletach tajnego nauczania „Kuźnica”. Egzamin maturalny zdał w 1943 roku w Sędziszowie Małopolskim. Ukończył także konspiracyjny kurs podchorążych w Gumniskach. Objął funkcję dowódcy plutonu Gumniska – Braciejowa. Ochraniał Komendę Obwodu AK Dębica i leśne magazyny broni zrzutowej. Na czele plutonu Gumniska brał udział w akcji „Burza”, w tym m.in. w bitwie z Niemcami na Kałużówce 23-24 sierpnia 1944 roku.
Od stycznia 1945 z powodu działalności swojego Ojca – Adama Lazarowicza „Klamry”, musiał ukrywać się przed UB. Wykonywał funkcję łącznika między Adamem Lazarowiczem i działaczami konspiracji DSZ-WiN, przebywającymi w różnych regionach Polski (Rzeszów, Wrocław, Zabrze, Kraków, Zakopane).
Został aresztowany przez UB 12 grudnia 1947 roku we Wrocławiu. 5 grudnia został skonfrontowany przed WUBP we Wrocławiu z Adamem Lazarowiczem. 18 grudnia został przewieziony do MBP w Warszawie. Zwolniony pod koniec grudnia 1947 roku. Powrócił do Wrocławia. Od 1948 roku pracował w przedsiębiorstwach budowlanych.
W 1952 roku zawarł związek małżeński z Haliną z d. Radzikową. Miał czworo dzieci. Syn Romuald, działacz „Solidarności Walczącej” był redaktorem pism podziemnych oraz bliskim współpracownikiem szefa „SW” Kornela Morawieckiego.
Zbigniew Lazarowicz w latach 80. zaangażował się w działalność w „Solidarności”. Został internowany w stanie wojennym razem z synem.
W 1989 roku współtworzył ogólnopolskie struktury Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Był także członkiem założycielem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej oraz członkiem pierwszego Prezydium Zarządu Głównego ŚZŻAK w Warszawie.
Corocznie uczestniczył w zjazdach koleżeńskich i uroczystościach rocznicowych zainicjowanych przez środowisko Armii Krajowej w Gumniskach oraz na Kałużówce.
Opublikował wspomnienia z okresu okupacji pt. „Klamra – mój Ojciec” oraz wiele artykułów publicystycznych i wspomnieniowych.
Za działalność wojenną został odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych, czterokrotnie Medalem Wojska, Krzyżem Partyzanckim, Krzyżem Armii Krajowej oraz wieloma innymi odznaczeniami państwowymi i resortowymi.
W 2016 roku, na wniosek ŚZŻAK Środowiska 5. Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy, Rada Miejska w Dębicy przyznała mu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Dębicy.
Zmarł 29 września 2017 roku, dwa dni po swoich 92. urodzinach.
Cześć Jego Pamięci!

Maciej Małozięć

Na polanie Kałużówka, w miejscu historycznej bitwy II Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica, 26 i 27 sierpnia 2017 roku odbyły się uroczystości z okazji 73. rocznicy bitwy i operacji „Burza”. Centralnym punktem obchodów była msza święta, której przewodniczył ks. ppor. Edward Nylec oraz ceremoniał patriotyczno-wojskowy z udziałem 16. Batalionu Saperów z Niska. Na wniosek Zarządu Okręgu Tarnów ŚZŻAK, decyzją szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, 18 osób zostało odznaczonych Medalami Pro Patria.

Tegoroczne wydarzenia rocznicowe wypełnił bogaty program imprez towarzyszących, na które złożyły się: rajd pieszy Szlakiem Partyzanckim, spotkanie pokoleń z udziałem weteranów AK, bieg Szlakiem Partyzanckim oraz nadanie imienia Adama Lazarowicza dla klubu Honorowych Dawców Krwi „Rodacy Rodakom”.

Wspomnienia przy partyzanckim ognisku
W sobotni wieczór na polanie Kałużówka, ponad 120 osób, w tym liczna grupa żołnierzy 33. Batalionu Piechoty Lekkiej z Dębicy, wsłuchiwała się w gawędę i wspomnienia weteranów AK: Zbigniewa Lazarowicza „Bratka”, Jerzego Krusensterna „Toma” i Danuty Iwan „Pszczółki”.

Syn podpułkownika Adama Lazarowicza wspominał m.in. przebieg bitwy:

W pewnym momencie, stojąc na pierwszej linii, zobaczyłem oficera niemieckiego stojącego w czapce. Krzyknąłem do ojca, że tam za drzewem stoi oficer. Złożyłem się i strzeliłem. On zrobił „młynka”. Nie wiem czy ukrywał się przed kulą, czy go trafiłem. Okazało się, że to był dowódca całego batalionu, który nas atakował. Później Niemcy zarządzili wycofywanie. Jak się dowiedziałem od miejscowej ludności, ten dowódca zmarł na wozie. Cała bitwa trwała 15 godzin. Tyle z nimi walczyliśmy. Przez historyków nasza bitwa uznawana jest za największą bitwę partyzancką na Podkarpaciu. 

Danuta Iwan z d. Lazarowicz opowiedziała zebranym o swojej działalności w AK. Przysięgę wojskową złożyła na ręce swojego ojca Adama oraz Ludwika Marszałka „Zbroi” mając 15 lat. W swojej działalności konspiracyjnej wykonywała różne prace dla podziemnej armii:

Najpierw byłam gońcem, później łączniczką, a następnie sanitariuszką. Mając 15 lat niczego nie bałam, całkiem mi się to podobało – wspomina z radością. W konspiracji uczęszczała również na tajne komplety. Liceum robiłam już w tym czasie, kiedy UB poszukiwało naszej rodziny. Ukrywałam się pod nazwiskiem Anna Wolańska, ale szkołę skończyłam na swoje nazwisko: Lazarowicz.

O bohaterskiej postawie kobiet opowiadał także Jerzy Krusenstern „Tom”, który wspomniał dzielne siostry bliźniaczki: Barbarę i Krystynę Łopuską, które w czasie oblężenia Kałużówki pobiegły po koce dla rannych żołnierzy. „Tom” wspominał także bohaterską postawę Andrzeja Jabłonowskiego, który niosąc na plecach rannego Tadeusza Ciszka „Jahurę” został śmiertelnie raniony podczas przeskakiwania przez drogę.

Weterani odnieśli się także do bieżących problemów społecznych i historycznych, m.in. do prac poszukiwawczych na warszawskiej „Łączce” oraz do przyjętej przez Sejm RP ustawy dekomunizacyjnej nakazującej usuwanie sowieckich pomników oraz zmiany nazw komunistycznych ulic. Syn podpułkownika „Klamry”, Zbigniew Lazarowicz, uważa że zmiana nazw ulic i wyburzenie pomników jest koniecznością.

To jest najwyższa pora, żeby usunąć pomniki ludzi którzy nas gnębili w imieniu obcego mocarstwa. Ja też byłem zatrzymany przez Polaków. Mówi się, że Polska jest dla wszystkich Polaków. Tak, ale dla tych, którzy tę Polskę szanują i czczą, a nie dla tych, którzy byli oprawcami. Te pomniki, które każą nam czcić tych zbrodniarzy pozbawiających nas niepodległości trzeba zlikwidować.

Wiara, rodzina i Ojczyzna

Niedzielne uroczystości rozpoczęły się od złożenia kwiatów pod pomnikiem cywilnych ofiar walk frontowych oraz poległych w czasie akcji „Burza” żołnierzy AK. Wiązankę złożyła m.in. rodzina Lazarowiczów oraz żołnierze Armii Krajowej z ŚZŻAK Środowiska 5. Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy.

O godzinie 10 na polanie Kałużówka odprawiona została msza święta, której przewodniczył ks. ppor. Edward Nylec, pochodzący z Gumnisk emerytowany proboszcz parafii w Tymbarku.

W homilii ks. Nylec zwrócił uwagę na trzy wartości: wartość wiary, wartość rodziny i wartość Ojczyzny. Przytoczył także fragmenty grypsów pisanych przez Łukasza Cieplińskiego z więziennej celi:

To jest coś więcej niż słowo … to jest świadectwo! Tak! Oni byli nie tylko doskonałymi mistrzami oręża ale przede wszystkim byli i są „tytanami ducha!” – potentatami ducha! W Bogu bronili wartości największych – bezcennych dla Polaka: wiary, rodziny i Ojczyzny! – powiedział kaznodzieja.

Po Eucharystii i odegraniu hymnu państwowego, decyzją szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wręczone zostały medale „Pro Patria”. Na wniosek Zarządu Okręgu Tarnów ŚZŻAK medalami zostali wyróżnieni: ADAMEK Paweł, BOREK JAN, CEBULA Mateusz, CHĘCIEK Piotr, CZAPLA Tomasz, ĆWIK Bronisław, GOŁĘBIOWSKA Ewa, IWASIECZKO Wojciech, KWIATEK Andrzej, LIS Andrzej, LIS Artur, PAJURA Ryszard, PAWLUS Wiesława, PĘKALA Ryszard, REGUŁA Andrzej, SZEWCZYK Mariusz, ŚWIERK Stanisław, WARZECHA Jan.
Odznaczenia wręczył płk Mirosław Demediuk, naczelnik Wydziału Odznaczeń i Awansów Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, w towarzystwie przedstawicieli wnioskodawców: kpt. Izabeli Podhalańskiej i Macieja Małozięcia.

Po ceremonii wręczenia odznaczeń okolicznościowe wystąpienie, w imieniu weteranów Armii Krajowej, wygłosił Zbigniew Lazarowicz, syn głównodowodzącego na Kałużówce, Adama Lazarowicza „Klamry”.

Część oficjalną zakończył Apel Pamięci, po którym kompania honorowa oddała salwę honorową, a obecne na uroczystości delegacje złożyły wieńce i wiązanki kwiatów.

Ostatnim punktem był piknik historyczny, podczas którego wręczano m.in. „odznaki uczestnika uroczystości”.

Organizatorami obchodów 73. rocznicy bitwy na Kałużówce byli:
Światowy Związek Żołnierzy AK Środowisko 5. Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy,
Parafia pw. Wniebowzięcia NMP w Gumniskach,
Lasy Państwowe Nadleśnictwo Dębica,
Zespół Szkół w Gumniskach im. Majora Adama Lazarowicza,
Powiat Dębicki, Miasto Dębica, Gmina Pilzno i Gmina Dębica.

Patronat honorowy nad uroczystościami objął Jan Józef Kasprzyk p.o. szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, jako inicjator i koordynator obchodów rocznicy akcji „Burza”, pragnie podziękować Wszystkim za liczną obecność na sobotnich i niedzielnych uroczystościach, wyrażając w sposób szczególny wdzięczność osobom i instytucjom zaangażowanym w pomoc przy organizacji.
W sposób szczególny pragniemy podziękować Lasom Państwowym Nadleśnictwu Dębica za poszerzenie i przygotowanie dróg dojazdowych i parkingów przy Kałużówce.

12 czerwca na Szlaku Partyzanckim II Zgrupowania AK Obwodu Dębica odbył się XII Rajd Gwiaździsty „Kałużówka 2017”. Tegoroczna edycja zmagań poświęcona była działalności Wojskowej Służby Kobiet w Obwodzie Dębica, a na uczestników rajdu czekały zadania związane z poszczególnymi sekcjami WSK. Rajd czerwcowy tradycyjnie odbył się z okazji święta 5. Pułku Strzelców Konnych, w rocznicę wkroczenia pododdziałów 5. PSK do Kijowa 9 czerwca 1920 roku.

Zadania rajdowe
Na uczestników rajdu czekał szereg zadań związanych z służbą i działalnością kobiet dębickiej konspiracji – łączniczek, sanitariuszek Wojskowej Służby Kobiet. Każdy z dwunastu patroli dzielił się na pięć sekcji. Jako pierwsza do rywalizacji ruszyła sekcja łączności konspiracyjnej, której zadaniem było odnalezienie łącznika (rolnika lub leśnika). Po wymianie haseł konspiratorzy zostawiali przesyłkę (zadanie przedrajdowe – film o kobietach dębickiej konspiracji), w zamian otrzymując dalsze instrukcje zadaniowe.

Drugie zadanie przewidziano dla łączności bojowej, która musiała odnaleźć skrytkę wywiadu. W ukrytej na pniu drzewa skrytce znajdowała się wiadomość od Izabeli Łopuskiej-Kałużyńskiej ps. „Żaba” nt. obecności wojsk nieprzyjaciela w okolicy. Po odnalezieniu informacji, należało ją zaszyfrować kodem cyfrowym i nadać do sztabu dowódcy drogą radiową.

Zadaniem sekcji wywiadu było pozyskanie informacji o oddziałach nieprzyjaciela – ilość żołnierzy, stopnie wojskowe, ilość rkm. Sekcja posługiwała się kluczem identyfikacji oznaczeń, a ukryte na drzewach informacje rozmieszczone były na kilkudziesięciometrowym odcinku oznaczonym tabliczką  Achtung !! Partizanen.

Sekcja sanitarna musiała odnaleźć rannego w boju partyzanta, którego należało opatrzyć, a następnie bezpiecznie przetransportować stworzonymi przez siebie noszami.

Kobiety konspiracji zajmowały się także kwestiami gospodarczymi: praniem, gotowaniem, cerowaniem, dlatego sekcja gospodarcza miała za zadanie przygotować stos ogniskowy celem przygotowania posiłku oraz biało-czerwone opaski z napisem „WP” na decydujący moment walki – powstanie lub akcję „Burza”.

Decydujące rozstrzygnięcie dla walczących o wolność Polski oddziałów to moment konfrontacji z nieprzyjacielem – akcja „Burza”, która na naszym terenie rozpoczęła się 26 lipca 1944 roku. W działaniach bojowych brały udział wszystkie sekcje, bez oglądania się na stopnie, starszeństwo, tytuły i zaszczyty. Celem była wolna Polska. Zadanie bojowe podczas rajdu składało się z kilku elementów: rzutu granatem do celu, strzelnicy sprawdzającej celność, transportu rannego na czas.

Wszystkie zadanie były starannie przygotowane, aby uczestnicy rajdu dobrze się bawili oraz mieli okazję do wyjątkowego przeżycia historii. Nad przygotowaniem zadań czuwał zespół złożony z członków Światowego Związku Żołnierzy AK Środowiska 5. PSK AK w Dębicy, Związku Strzeleckiego „Strzelec” oraz Koła Modelarskiego „Ogniwko” działającego przy Zespole Szkół Ekonomicznych w Dębicy.

Msza święta i przekazanie proporca

Finałem rajdu była uroczysta msza święta polowa, koncelebrowana, której przewodniczył ks. Ryszard Piasecki, kapelan dębickiego środowiska weteranów Armii Krajowej oraz proboszcz parafii pw. Św. Jadwigi w Dębicy. W homilii ksiądz prałat zwrócił uwagę na dwie bohaterskie postawy: ks. Romana Sitko męczennika za wiarę z okresu II wojny światowej oraz Danuty Siedzikówny, zaznaczając, że swą wojskową służbę rozpoczynała mając tyle samo lat co uczestnicy rywalizacji rajdowej.
Po mszy Maciej Małozięć oraz Tomasz Czapla podsumowali wyniki współzawodnictwa. Następnie wręczono główne trofeum rajdowe – Proporzec 5. Pułku Strzelców Konnych, który najlepszemu patrolowi przekazał dowódca pocztu sztandarowego ŚZŻAK Środowiska 5. PSK AK w Dębicy, kpt. Edmund Książek, wiceprezes dębickiego środowiska ŚZŻAK.
Podczas rajdu najlepszy okazał się Patrol „Dziady” z Miejskiego Gimnazjum nr 1 w Dębicy (opiekun Stanisława Wrona) , który na okres jednego roku otrzymał Przechodni Proporzec 5. PSK.
Uroczystość była także okazją do wręczenie legitymacji członkom Światowego Związku Żołnierzy AK. Decyzją Zarządu Okręgu Tarnów z 16 lutego 2017 roku legitymacje członków nadzwyczajnych przyznano: Grzegorzowi Klocowi oraz Krystianowi Tumińskiemu.

Wyniki rywalizacji rajdowej

Trasa 1 (zielona) – miejsce startu – Gołęczyna Pomnik III Zgrupowania AK
Komendant trasy – Krystian Tumiński, sędzia – Anna Wodzisz, asystent Michał Kosiński
Patrole:
„Leliwiacy” Publiczne Gimnazjum w Głobikowej; „Grom” Zespół Szkół w Jaworzu Górnym; „Dzikie Dziki” Zespół Szkół w Dobrkowie.
W rywalizacji na trasie zwyciężył patrol „Dzikie Dziki”.

Trasa 2 (niebieska) – miejsce startu – Latoszyn Szkoła
Komendant trasy – Tomasz Czapla, sędzia – Aleksandra Lis
Patrole:
„Dziady” Miejskie Gimnazjum nr 1 w Dębicy; „Klamra” Publiczne Gimnazjum w Gumniskach; „Jabłonowscy” Zespół Szkół w Pustkowie Osiedlu.
W rywalizacji na trasie zwyciężył patrol „Dziady”

Trasa 3 (pomarańczowa) – miejsce startu – Braciejowa Pętla
Komendant trasy – Joanna Mazurkiewicz, sędzia – Daniel Orkisz
Patrole:
„Nieprzemakalni” Szkoła Podstawowa nr 9 w Dębicy; „Dzielna Wataha” Szkoła Podstawowa nr 12 w Dębicy; „Bojowa Jedenastka” Szkoła Podstawowa nr 11 w Dębicy.
W rywalizacji na trasie zwyciężył patrol „Bojowa Jedenastka”

Trasa 4 (czerwona) – miejsce startu – Głobikowa Schronisko Rozdzielnia Wiatrów
Komendant trasy – Grzegorz Kloc, sędzia – Andrzej Lis
Patrole:
„Baszta” Zespół Szkół w Zawadzie; „Bluszcze” Zespół Szkół w Paszczynie; „Stasz” Zespół Szkół w Stasiówce.
W rywalizacji na trasie zwyciężył patrol „Bluszcze”.

Wyniki końcowe (wyniki rywalizacji rajdowej oraz wykonanie filmu jako zadania przedrajdowego)
1. Patrol „Dziady” Miejskie Gimnazjum nr 1 w Dębicy – nagroda Przechodni Proporzec 5. Pułku Strzelców Konnych
2. Patrol „Dzikie Dziki” Zespół Szkół w Dobrkowie
3. Patrol „Klamra” Publiczne Gimnazjum w Gumniskach

Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Środowisko 5. Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy zwróciło się do Przewodniczącego Rady Miejskiej w Dębicy z wnioskiem o zmianę nazwy ulicy 23 Sierpnia. W opinii związku, dotychczasowa nazwa budzi negatywne skojarzenia związane z utratą niepodległości państwa polskiego w 1939 roku oraz z wprowadzeniem w Dębicy rządów komunistycznych i wkroczeniem do miasta oddziałów Armii Czerwonej.

W związku z wejściem w życie ustawy z 1 kwietnia 2016 roku o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej (Dz.U. 2016 poz. 744), samorządy mają czas do września 2017 na zmianę nazw ulic, placów i skwerów, jeśli promują one zbrodniczy komunizm.

W opinii dębickiego środowiska AK szczególne kontrowersje budzą nazwy dwóch dębickich ulic: Gwardii Ludowej oraz 23 Sierpnia. W drugim przypadku, nazwa jest nie tyle kontrowersyjna co kuriozalna. 23 sierpnia 1939 r. minister spraw zagranicznych III Rzeszy, Joachim von Ribbentrop i ludowy komisarz spraw zagranicznych ZSRS Wiaczesław Mołotow, podpisali układ o rozbiorze Rzeczypospolitej. Jego konsekwencją była agresja niemiecka na Polskę (1 września) i Związku Sowieckiego (17 września 1939 r).

Warto także podkreślić, że Parlament Europejski w 70. rocznicę podpisania Paktu Ribbentrop-Mołotow, ustanowił dzień 23 sierpnia, Europejskim Dniem Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu.

Jednocześnie związek wystąpił z propozycją zastąpienia dotychczasowej nazwy – 23 Sierpnia na ulicę – Bohaterów Kałużówki.

Bitwa na polanie Kałużówka, która rozpoczęła się 23 sierpnia 1944 roku, uznawana jest za największą batalię Armii Krajowej z oddziałami niemieckimi w okresie akcji „Burza” w południowo-wschodniej Polsce. W walkach na Kałużówce wzięli udział żołnierze AK m.in. z placówek: Dębica „Działo”, Łączki Kucharskie „Ławka”, Brzeziny „Bomba”, Korzeniów „Kartacz”. Oddziałami dowodził major Adam Lazarowicz, zastępca inspektora rejonowego AK w Rzeszowie i kierownik szkoły w Gumniskach.

O znaczeniu bitwy świadczy m.in. fakt umieszczenia urny z ziemią z pola bitwy w podstawie pomnika Armii Krajowej u stóp zamku wawelskiego w Krakowie.

Bohaterzy bitwy na Kałużówce nie doczekali się w Dębicy stosownego upamiętnienia. Związek ma nadzieję, że zmiana nazwy ulicy 23 Sierpnia na Bohaterów Kałużówki będzie zadośćuczynieniem dla Tych żołnierzy Armii Krajowej Obwodu Dębica, którzy walcząc o wolność ojczyzny na terenie ziemi dębickiej, zapłacili najwyższą cenę.
Na temat zmiany nazewnictwa ulic pisał m.in. Artur Getler w artykule zatytułowanym Dekomunizacja ulic w Dębicy.

W lutym i marcu 2017 roku, Środowisko 5. Pułku Strzelców Konnych AK ŚZŻAK w Dębicy, zorganizowało cykl wydarzeń patriotyczno-kulturalnych upamiętniając: 75. rocznicę przemianowania ZWZ i powołania Armii Krajowej oraz Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. W przedsięwzięciach adresowanych do wszystkich grup wiekowych ogółem wzięło udział kilka tysięcy osób. W samych tylko wydarzeniach zrealizowanych w dębickich domach kultury uczestniczyło ponad 1200 osób. Co najmniej połowę tej grupy stanowiła młodzież szkolna. Uroczystości były realizacją statutowego celu Światowego Związku Żołnierzy AK, zdefiniowanego jako „udział w wychowaniu obywatelskim i patriotycznym młodzieży, krzewienie w społeczeństwie tradycji, historii i wartości ideowych Armii Krajowej i Polskiego Państwa Podziemnego”. 

Cykl wydarzeń zorganizowanych przez Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Środowisko 5. PSK AK w Dębicy w lutym i marcu 2017 roku z okazji 75. rocznicy powołania Armii Krajowej i Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”.

13 lutego 2017 – 75. rocznica przemianowania Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową.
Konferencja „W Bohaterów prowadziłaś ślady” z udziałem hr. Adama Komorowskiego (syna gen. Tadeusza „Bora” Komorowskiego), wykładem dra Roberta Zaparta, montażem Grupy Artystycznej SAFO oraz koncertem Jakuba „Kolby” Kolbusza.

Spotkanie rozpoczęło się od montażu słowno-muzycznego „Stracony dom” w wykonaniu Grupy Artystycznej SAFO Miejskiego Ośrodka Kultury. Następnie z wykładem „Na drodze do utworzenia Armii Krajowej” wystąpił dr Robert Zapart, wykładowca na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego, współpracownik Redakcji Polskiego Słownika Biograficznego PAN, autor wielu prac naukowych o Armii Krajowej i Polskim Państwie Podziemnym. Po tym wykładzie, odbyło się wystąpienie gościa honorowego, Adama hr. Komorowskiego, syna gen. Tadeusza „Bora” Komorowskiego, Komendanta Głównego AK, który podzielił się rodzinnym świadectwem opowiadając m.in. o życiu gen. Komorowskiego w Londynie. Na zakończenie uroczystości, z koncertem adresowanym do młodzieży, wystąpił Jakub „Kolba” Kolbusz, który wykonał piosenki ze swojej płyty „Kolba – syn Polski”.

Więcej o jubileuszowym spotkaniu:
http://ak1944.pl/w-holdzie-bohaterom-armii-krajowej/

26 lutego 2017 – inauguracja obchodów Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”.
Monodram Przemysława Tejkowskiego „Melduję Tobie Polsko. Rotmistrz Pilecki”.

Monodram Przemysława Tejkowskiego opowiada o jednym z najdzielniejszych żołnierzy Polski Walczącej i Polskiego Państwa Podziemnego. Rotmistrz Witold Pilecki czynnie uczestniczył w walkach o niepodległość ojczyzny w latach 1914-1918, a potem ofiarnie jej bronił podczas wojny z bolszewicką Rosją. Od września 1939 roku rozpoczął się nieprzerwany czas jego wojennych i konspiracyjnych zmagań. Prowadził on przez KL Auschwitz, Powstanie Warszawskie, siatkę organizacji NIE, więzienie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego na Mokotowie. Wielokrotnie ryzykował życiem. Dopisywało mu jednak żołnierskie szczęście, aż do zmierzenia się z komunistyczną rzeczywistością powojennej Polski.

28 lutego 2017 – konkurs krasomówczy dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach trzeciej edycji „Wilczych Śladów”.
W Katolickim Centrum Edukacji KANA w Dębicy odbył się konkurs krasomówczy dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych z powiatu dębickiego. Zadaniem uczestników rywalizacji było wygłoszenie przemówienia krasomówczego trwającego od 8 do 10 minut. W rundzie finałowej, trójka najlepszych uczniów, przedstawiła mowę na wylosowany przez siebie temat.
Wyniki konkursu:
1 miejsce Szymon Ziaja, II Liceum Ogólnokształcącego w Dębicy (opiekun Bogumił Skrętkowski);
2 miejsce Magdalena Białas, I Liceum Ogólnokształcącego w Dębicy (opiekun Beata Wojnarowska-Pocica);
3 miejsce Justyna Kubicka, II Liceum Ogólnokształcącego w Dębicy (opiekun Bogumił Skrętkowski).
Informacje:
http://www.kanadebica.org/mlodziez-podazala-wilczymi-sladami-wyniki-iii-edycji-konkursu-o-zolnierzach-wykletych-niezlomnych/

2 marca 2017 – wykład dr Edyty Adamczyk-Pluty „Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Dębicy w walce z podziemiem, opozycją i Kościołem”.

Podczas wykładu dr Edyta Adamczyk-Pluta opowiedziała zarówno o funkcjonowaniu Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Dębicy; jego kadrze, metodach pracy, wykształceniu funkcjonariuszy, ale także o walce UB z przeciwnikami ówczesnego reżimu: tj. podziemiem zbrojnym, przeciwnikami politycznymi i Kościołem katolickim na terenie ówczesnego powiatu dębickiego.

Charakteryzując działania przeciwko Kościołowi, dr Adamczyk-Pluta powiedziała, że akcje podejmowanie przez pracowników organów bezpieczeństwa miały bardzo szerokie spektralnym działań i połączone były z permanentną obserwacją i inwigilacją kleru, a także wszelkich organizacji o charakterze katolickim.

– Metodą do rozprawy z Kościołem było wewnętrzne rozbicie w myśl zasady: nic przy klerze nie da się zrobić dopóki się go nie złamie wewnętrznie i nie rozbije jego struktury – wyjaśniła prelegentka.

Blisko trzygodzinne spotkanie zakończyła seria pytań oraz historycznych refleksji osób uczestniczących w wykładzie.

Więcej o wykładzie:
http://www.kanadebica.org/wyklad-o-debickiej-bezpiece/

5 marca 2017 – uroczystości patriotyczno-religijne na Rynku w Dębicy, w kościele pw. Św. Jadwigi (uroczysta msza święta) oraz na Cmentarzu Wojskowym.
W uroczystościach wzięła udział wojskowa asysta honorowa wystawiona przez 16. Tczewski Batalion Saperów z Niska.

Więcej o uroczystościach:
http://ak1944.pl/chwala-zolnierzom-wykletym/

10 marca 2017 – podsumowanie konkursu „Wilczymi Śladami”, wykład Elżbiety Jakimek-Zapart oraz monodram Przemysława Tejkowskiego „Melduję Tobie Polsko. Rotmistrz Pilecki”.

Wyniki konkursu: gimnazjum
1 miejsce [ex aequo] Julia Kamaj, Miejskie Gimnazjum nr 4 w Dębicy (opiekun Urszula Iwańska);
1 miejsce [ex aequo] Aleksandra Kozińska, Miejskie Gimnazjum nr 1 w Dębicy (opiekun Agnieszka Jakubowska-Cetnar);
2 miejsce Wiktoria Madeja, Zespół Szkół w Zwierniku (opiekun Jacek Studziński);
3 miejsce Sylwia Wnęk i Magdalena Zbaraza (praca zbiorowa), Zespół Szkół w Zwierniku (opiekun: Edyta Potok, Marzena Świerczek);
Wyróżnienia:
Zuzanna Grecka, Gimnazjum Dwujęzyczne w Dębicy (opiekun Jolanta Pietrzyk);
Nikola Cich, Miejskie Gimnazjum nr 1 w Dębicy (opiekun Stanisława Wrona);
Jan Wanat, Miejskie Gimnazjum nr 1 w Dębicy (opiekun Agnieszka Jakubowska-Cetnar).

Wyniki konkursu: szkoła podstawowa
1 miejsce Maksymilian Dziurzyński, Szkoła Podstawowa nr 11 w Dębicy (opiekun Beata Cebula);
2 miejsce [ex aequo] Kinga Wójcik, Szkoła Podstawowa nr 9 w Dębicy (opiekun Katarzyna Wójcik);
2 miejsce [ex aequo] Zofia Zboch, Szkoła Podstawowa nr 11 w Dębicy (opiekun Beata Cebula);Wyróżnienia:
Piotr Piekarz, Zespół Szkół w Podgrodziu (opiekun Marta Wojtuła);
Dominika Czupich, Szkoła Podstawowa nr 11 w Dębicy (opiekun Beata Cebula);
Jakub Koziński, Szkoła Podstawowa nr 11 w Dębicy (opiekun Beata Cebula);

Wszystkim uczestnikom dziękujemy za udział w tegorocznym konkursie.
Fundatorami nagród byli: Katolickie Centrum Edukacji KANA w Dębicy,
Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie oraz Zarząd Okręgu Tarnów
Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej

Więcej o konkursie:
http://www.kanadebica.org/mlodziez-podazala-wilczymi-sladami-wyniki-iii-edycji-konkursu-o-zolnierzach-wykletych-niezlomnych/

18 marca 2017 – performance „Dla Was” w wykonaniu Grupy Artystycznej T.Lab oraz wernisaż wystawy „Żołnierze Niezłomni. Antykomunistyczne podziemie na Rzeszowszczyźnie od 1944 roku”, przygotowanej przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie.

Performance „Dla Was” w wykonaniu aktorów grupy T.Lab zakończył uroczystości upamiętniające bohaterów podziemia antykomunistycznego. Spektakl oparty na tekstach Anny Świrszczyńskiej, Mirona Białoszewskiego i Beaty Obertyńskiej, pokazał inną twarz Wyklętych – Niezłomnych. Stawiał pytania o ich postawę, rozterki i zwykły ludzki strach. Wszystko rozegrało się w mrocznych podziemiach Kina Kosmos.

W spotkaniu wzięli udział weterani AK: kpt. Izabela Podhalańska, a także mjr Jerzy Krupa, który podzielił się swoimi wspomnieniami z działalności w podziemiu antykomunistycznym.
Wydarzeniu towarzyszył wernisaż wystawy „Żołnierze Niezłomni. Antykomunistyczne podziemie na Rzeszowszczyźnie po 1944 roku”.
Wystawę przygotowaną przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, zobaczyć będzie można w Domu Kultury i Kinie Kosmos do końca marca.

Więcej o wydarzeniu:
http://rzeszow.tvp.pl/29553496/spektakl-upamietniajacy-wykletych-w-debickim-kinie-kosmos

Powyższe wydarzenia zostały zorganizowane we współpracy z:
Katolickim Centrum Edukacji KANA w Dębicy,
samorządem Miasta Dębica,
Miejskim Ośrodkiem Kultury w Dębicy,
Miejską Komunikacją Samochodową sp. z o.o.,
Parafią pw. Św. Jadwigi w Dębicy,
samorządem Powiatu Dębickiego,
Fundacją Armii Krajowej w Londynie,
Grupą T.Lab działającą przy Miejskim Ośrodku Kultury w Dębicy,
Grupą Artystyczną SAFO Miejskiego Ośrodka Kultury w Dębicy,
Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie,
Miejskim Gimnazjum nr 1 im. A. Mickiewicza w Dębicy,
Związkiem Strzeleckim „Strzelec” JS 2017 w Dębicy,
Hufcem ZHP im. Dębickich Szarych Szeregów w Dębicy,
Podkarpacką Radą ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych przy Urzędzie Marszałkowskim w Rzeszowie.

Koordynatorem przedsięwzięć był Maciej Małozięć, wiceprezes Okręgu Tarnów ŚZŻAK i sekretarz ŚZŻAK Środowiska 5 PSK AK w Dębicy.

Z udziałem wojskowej asysty honorowej 16. Tczewskiego Batalionu Saperów z Niska, odbyły się w Dębicy 5 marca 2017 roku, obchody Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. W uroczystościach wzięli udział m.in. weterani Armii Krajowej, członkowie organizacji podziemia antykomunistycznego, parlamentarzyści, samorządowcy, strzelcy, harcerze, młodzież szkolna. Dębica, jako jedno z niewielu miast na Podkarpaciu, już po raz siódmy obchodziła święto „Żołnierzy Wyklętych”.

Uroczystość rozpoczęła się złożeniem meldunku dowódcy 16. Tczewskiego Batalionu Saperów z Niska majorowi Radosławowi Podolskiemu. Meldunek złożył dowódca uroczystości kapitan Łukasz Krasnodębski.
Po odegraniu hymnu Rzeczypospolitej Polskiej i powitaniu gości przez burmistrza Dębicy Mariusza Szewczyka, odczytano przesłanie ministra obrony narodowej Antoniego Macierewicza z okazji Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”.

Kolejny raz obchodzimy Narodowy Dzień Żołnierzy Wyklętych – Niezłomnych. Oddajemy cześć i hołd oraz wyrazy najwyższego szacunku żyjącym i poległym Bohaterom, którzy kierowani bezgraniczna miłością do Ojczyzny nie pogodzili się z pozorami odzyskanej wolności, która faktycznie niosła za sobą początek kolejnego zniewolenia. 

Prawdę o czynach Żołnierzy powojennej konspiracji niepodległościowej zwanych „Wyklętymi” skrywano przez dziesiątki lat. Odartych z godności, bestialsko katowanych i mordowanych Żołnierzy, którzy najświętszym celem była Wolna i Niepodległa Polska, nazywano bandytami, a pamięć o ich czynach zacierano bez śladu. 

Teraz odrabiamy wieloletnie zaległości. Dzisiaj wolna Polska i Polacy oddają cześć i hołd tym, którzy często samotnie walczyli do końca . Ich ofiara, znalazła trwałe miejsce w księdze chwały i sławy oręża. Jest jednym z kamieni węgielnych nowej tożsamości współczesnych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz etosu żołnierskiej służby. 

Jestem głęboko przekonany, że pamięć o dokonaniach Żołnierzy Wyklętych – Niezłomnych i ich dziedzictwo zapisane są w każdym sercu żołnierskim, a ich heroiczna postawa stanowi wzór wierności i oddania Najjaśniejszej Rzeczpospolitej polskiej zgodnie z zawołaniem BÓG HONOR OJCZYZNA. 

Chwała i cześć Żołnierzom – Niezłomnym! Walczyli i polegli bo pragnęli Wolnej i Niepodległej Polski.

Z okolicznościowym słowem wystąpił starosta dębicki Andrzej Reguła, który wspomniał o działaczach IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” zamordowanych 1 marca 1951 roku w warszawskim więzieniu na Mokotowie. Starosta dodał, że powiat dębicki co roku włącza się w cykl przedsięwzięć inicjowanych przez Światowy Związek Żołnierzy AK Środowisko 5. Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy z okazji Dnia „Żołnierzy Wyklętych”.

Przy pomniku zamordowanych żołnierzy z oddziału Jana Stefki „Mściciela” delegacje organizatorów oraz wojska złożyły wiązanki kwiatów.

Po uroczystościach na rynku, uczestnicy przeszli do kościoła pw. Św. Jadwigi, gdzie odprawiona została Msza święta. Uroczystej koncelebrze przewodniczył ks. Ryszard Piasecki, proboszcz parafii pw. Św. Jadwigi i kapelan środowiska Armii Krajowej. W homilii prałat Piasecki zaakcentował troskę o pamięć, która powinna być imperatywem w budowaniu tożsamości narodu.

Przywracanie pamięci jest kluczową potrzebą w budowaniu tożsamości narodowej. Mówi się dzisiaj o podziale wśród Polaków. Owszem. Poglądy polityczne każdy ma prawo mieć takie jakie mu odpowiadają. Natomiast dobro ojczyzny, jej wolność, jej suwerenność, są ponad wszystkim. Ponad podziałami społecznymi, politycznymi, kulturowymi, wyznaniowymi. Ojczyzna to ojczyzna. Miłość do ojczyzny, to szacunek do historii. To rzeczywista troska o dobro tego kraju. To uznanie dla Tych, którzy poświęcili wszystko co najlepsze dla ojczyzny. To przedkładanie interesu wspólnego nad dobro własne. To pielęgnowana pamięć w następnych pamięć. To też nasza modlitwa, gdyż Oni, Żołnierze Wyklęci, z wiarą w Boga żegnali się z tym światem, ufając, że ich cierpienie, że ich ofiara, nie pójdą na marne. – mówił ks. Ryszard Piasecki.

Oprawę muzyczną Eucharystii przygotował Chór Kameralny Parafii pw. Św. Jadwigi oraz Miejska Orkiestra Dęta. Natomiast czytania mszalne i modlitwę powszechną odczytali harcerze i strzelec.

Ostatnim elementem uroczystości był ceremoniał wojskowo-religijny, na który złożyła się modlitwa, apel pamięci, salwa honorowa oraz złożenie wieńców i wiązanek kwiatów przy symbolicznym grobie mjr./ppłk. Adama Lazarowicza oraz przy pomniku – kwaterze Polskiego Państwa Podziemnego.

Uroczystości poprowadził Maciej Małozięć, wiceprezes Okręgu Tarnów Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

Obchody były centralnym punktem tegorocznego cyklu przedsięwzięć z okazji Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” w Dębicy. Przed tygodniem odbył się m.in. monodram Przemysława Tejkowskiego „Melduję Tobie Polsko. Rotmistrz Pilecki”, konkurs „Wilczymi Śladami” oraz wykład dr Edyty Adamczyk-Pluty „Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Dębicy w walce z podziemiem, opozycją o Kościołem”.

Młodzież szkolną zapraszamy jeszcze na podsumowanie konkursu „Wilczymi Śladami” oraz monodram Przemysława Tejkowskiego i wykład dr Elżbiety Jakimek-Zapart – 10 marca.
Obchody zakończy performance w wykonaniu Grupy Artystycznej T.Lab oraz wystawa „Twarze rzeszowskiej bezpieki” w Domu Kultury Kosmos- 18 marca.

W pierwszą rocznicę śmierci ks. Stanisława Fiołka, wieloletniego proboszcza dębickiej fary, kapelana środowisk kombatanckich, duszpasterza „oddanego Bogu, Polsce i człowiekowi”, w kościele pw. Św. Jadwigi w Dębicy, odsłonięto tablicę memoratywną w hołdzie zasłużonemu kapłanowi. Tablicę odsłonili siostra i brat zmarłego kapłana, natomiast aktu poświęcenia dokonał ks. Ryszard Piasecki oraz księża: Józef Dobosz i Józef Wątroba, proboszczowie parafii, których budowę zainicjował ksiądz Stanisław Fiołek.  

Uroczystość w kościele pw. Św. Jadwigi zgromadziła rodzinę, przyjaciół, kapłanów, parafian, samorządowców oraz środowisko kombatancie Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej – Środowiska 5. Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy, dla którego ksiądz Stanisław Fiołek, do końca życia był wiernym kapelanem i duchowym przewodnikiem, co zostało także podkreślone w tekście umieszczonym na tablicy.

W 1974 roku ksiądz Stanisław Fiołek objął urząd proboszcza najstarszej dębickiej parafii, przejmując probostwo po zmarłych księdzu Stanisławie Zającu. Od samego początku nawiązał dobre relacje ze środowiskiem byłych żołnierzy przedwojennego 5. Pułku Strzelców Konnych oraz z weteranami Armii Krajowej.
W tym samym roku z okazji święta 5. Pułku Strzelców Konnych odsłonięto na cmentarzu parafialnym pomnik – krzyż „Bohaterom 5. Pułku Strzelców Konnych AK”.

Corocznie ksiądz Stanisław Fiołek zapraszał na plebanię środowisko weteranów organizując nabożeństwa z okazji święta pułkowego, a także spotkania opłatkowe.

Żołnierze otaczali księdza wyjątkowym szacunkiem, zaufaniem oraz wdzięcznością. Dowodem są zachowane wspomnienia m.in. prof. Gabriela Brzęka z uroczystości przekazania bojowego sztandaru Inspektoratu AK Rzeszów przez ks. abp. Jerzego Ablewicza dla parafii pw. Św. Jadwigi i dębickich kombatantów w 1988.

Na tym miejscu niech mi wolno będzie w imieniu wszystkich pozostałych przy życiu, byłych żołnierzy rzeszowskiego Inspektoratu AK, jak najserdeczniej podziękować Księdzu Prałatowi i Dziekanowi Stanisławowi Fiołkowi za gorliwe zajęcie się renowacją sztandaru (…) oraz wielką życzliwość jaką darzy nas, byłych żołnierzy Armii Krajowej, którą sobie wysoko cenimy.
prof. Gabriel Brzęk

Z chwilą powstania Związku Żołnierzy Armii Krajowej, później ŚZŻAK, ksiądz Stanisław pełnił posługę duszpasterza środowiska kombatanckiego, uczestnicząc we wszystkich uroczystościach i spotkaniach organizowanych przez dębickich akowców. Utrzymywał także przyjacielskie relacje z kombatantami: Antonim Cwenem, Władysławem Strumskim, Marianem Więckiem, Antonim Stańko i innymi. Przyjaźnił się także z księdzem Tadeuszem Boryczko, proboszczem parafii w Gumniskach, gdzie odbywały się uroczystości rocznicy bitwy na Kałużówce. Proboszcz Fiołek organizował szereg patriotyczno-religijnych uroczystości, upamiętniających bohaterów Armii Krajowej, w tym m.in. święto pułkowe, uroczystości w rocznicę mordu na Polakach zamordowanych 2 lutego 1944 roku pod cegielnią, nabożeństwa wypominkowe 2 listopada, spotkania opłatkowe, uroczystości w rocznicę wybuchu wojny, napaści Sowietów oraz utworzenia Służby Zwycięstwu Polski i inne.

W pozostawionym testamencie, Ksiądz Stanisław Fiołek napisał:

Boże, Ojcze nieskończonego miłosierdzia, przebacz mi wszelkie zaniedbania, a jest ich tak wiele – w mojej pracy kapłańskiej, które swoje źródło miały w zaniedbaniu pracy nad sobą, nad pogłębianiem życia modlitwy. Przebacz mi szczególnie moją zbytnią koncentrację nad sobą, a nie nad troską o Twoją chwałę i uświęcenia parafian. Ufam Twojemu Miłosierdziu, którego cześć starałem się szerzyć przez zaprowadzenie w parafii nieustannej nowenny już od roku 1981 i przez budowę kościoła pw. Miłosierdzia Bożego – Jezu ufam Tobie z całego skruszonego serca.

Ks. Prałat Stanisław Fiołek

 

W Środowisku 5. Pułku Strzelców Konnych Armii Krajowej, Ksiądz Prałat Stanisław Fiołek pozostanie w modlitewnej, serdecznej i wdzięcznej pamięci jako: troskliwy duszpasterz, ceniony kaznodzieja, cierpliwy spowiednik, wychowawca pokoleń dębiczan, inicjator budowy kościołów, człowiek wysokiej kultury, oddany Bogu, Polsce i człowiekowi.

2 lutego 1944 roku przy nasypie kolejowym w Dębicy Niemcy zamordowali 54. Polaków. Był to odwet niemieckiego okupanta za akcję bojową przeprowadzoną przez oddziały Armii Krajowej w Czarnej Tarnowskiej w nocy z 31 stycznia na 1 lutego 1944 roku. Każdego roku w Dębicy organizowane są uroczystości rocznicowe upamiętniające ofiary z 1944 roku. W tym roku organizatorami uroczystości byli: Miasto Dębica, Parafia pw. Matki Bożej Anielskiej oraz Hufiec ZHP Dębica.

Uroczystości z okazji 2 lutego od kilku lat mają podobny przebieg. Rozpoczynają się mszą świętą w kościele pw. Ducha Świętego, a po Eucharystii uczestnicy przejeżdżają na miejsce mordu przy nasypie kolejowym, by oddać hołd pomordowanym w tym miejscu Polakom.

W tegorocznej mszy świętej wzięło udział wielu dębiczan. Licznie przybyły także poczty sztandarowe: instytucji, związków, szkół i stowarzyszeń.
W homilii ks. Jan Krupa, proboszcz parafii pw. Matki Bożej Anielskiej, nawiązał do przypadającej w tym roku setnej rocznicy objawień Matki Bożej w Fatimie. Jak zauważył kaznodzieja, Matka Boża objawiła się siostrze Łucji miesiąc przed tragicznymi wydarzeniami, które miały miejsce w Dębicy w lutym 1944 roku z przyzwoleniem na ujawnienie światu Trzeciej Tajemnicy Fatimskiej.

Po mszy świętej uczestnicy udali się pod pomnik, gdzie 73. lata temu doszło do tragicznego wydarzenia. Tam odbył się krótki ceremoniał patriotyczno-religijny. Przybyłe delegacje złożyły także wiązanki kwiatów. W uroczystościach wzięła udział także delegacja Światowego Związku Żołnierzy AK Środowiska 5. PSK AK w Dębicy.

Msza święta w intencji ofiar z 2 lutego 1944 roku, odbyła się także w parafii pw. Św. Jadwigi. Przed laty właśnie tam odbywały się coroczne nabożeństwa, po których modlono się na cmentarzu wojskowym, w miejscu pochówku pomordowanym Polaków. Organizatorem ówczesnych uroczystości był Zarząd Oddziału Dębica Światowego Związku Żołnierzy AK.

fot. www.janwarzecha.pl

Kilkanaście osób, w tym żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych, członkowie Światowego Związku Żołnierzy AK, strzelcy i osoby zainteresowane historią polskiego podziemia, wzięło udział, 22 stycznia 2017 roku, w czwartym rajdzie pieszym zorganizowanym w rocznicę rozwiązania Armii Krajowej. Rajd był także okazją do uczczenia pamięci powstańców styczniowych, w 154. rocznicę wybuchu styczniowej insurekcji.

Trasa zimowego rajdu Szlakiem Partyzanckim II Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica wiodła od pętli autobusowej w Braciejowej, przez Klabachówkę, Jar, Kałużówkę do Gołęczyny. W poszczególnych punktach przejściowych szlaku, uczestnicy mogli usłyszeć historyczną gawędę: Macieja Małozięcia, Grzegorza Kloca i Andrzeja Lisa.
Przy pomniku na Kałużówce oraz w Gołęczynie, uczestnicy oddali hołd poległym żołnierzom II i III zgrupowania AK Obwodu Dębica. Chwili zadumy towarzyszyła także wspólna modlitwa w intencji żołnierzy.

Na Kałużówce odbyło się ognisko połączone z pieczeniem kiełbasy i śpiewem partyzanckich pieśni.

Kazimierz Wierzyński,  „Na rozwiązanie Armii Krajowej”

Za dywizję wołyńską, nie kwiaty i wianki –
Szubienica w Lublinie. Ojczyste Majdanki.
Za sygnał na północy, bój pod Nowogródkiem –
Długi urlop w więzieniu. Długi i ze skutkiem.

Za bój o naszą Rossę, Ostrą Bramę, Wilno –
Sucha gałąź lub zsyłka na rozpacz bezsilną.
Za dnie i noce śmierci, za lata udręki –
Taniec w kółko: raz w oczy a drugi raz w szczęki.

Za wsie spalone, bitwy, gdzie chłopska szła czeladź –
List gończy, tropicielski: dopaść i rozstrzelać!
Za mosty wysadzone z ręki robotniczej –
Węszyć gdzie kto się ukrył, psy spuścić ze smyczy.

Za wyroki na katów, za celny strzał Krysta –
Jeden wyrok: do tiurmy. Dla wszystkich. Do czysta!
Za Warszawę, Warszawę, powstańcze zachcianki –
Specjalny odział śledczy: „przyłożyć do ścianki”.

Zwinąć chorągiew z masztu. Krepą jest zasnuta
Za dywizję Rataja, Okrzei, Traugutta.
Pociąć sztandar w kawałki. Rozdać śród żołnierzy,
Na drogę, niech go wezmą. Na sercu niech leży.

8 lutego 1945

Ksiądz Ryszard Piasecki, kapitan Edmund Książek oraz Maciej Małozięć, zostali odznaczeni  medalami „Pro Patria” w uznaniu zasług w kultywowaniu pamięci o walce o niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej. Wyróżnienia przyznał szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Medale wręczono podczas spotkania opłatkowego środowiska żołnierzy Armii Krajowej Okręgu Tarnów, 14 stycznia 2017 roku.

Coroczne spotkanie opłatkowe Okręgu Tarnów Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej stało się okazją do wręczenia odznaczeń i wyróżnień za zasługi na płaszczyźnie kultywowania pamięci o Armii Krajowej.

Trzy osoby z Dębicy, „za szczególne zasługi w kultywowaniu pamięci o walce o niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej”, otrzymały medale „Pro Patria”. Wyróżnienia, w imieniu szefa urzędu, wręczył płk Mirosław Demediuk, naczelnik Wydziału Odznaczeń i Mianowań Urzędu Do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, w towarzystwie płka Zdzisława Baszaka, honorowego prezesa Zarządu Okręgu Tarnów.
Medalami zostali odznaczeni:
ks. prałat Ryszard Piasecki – kapelan środowiska Armii Krajowej na ziemi dębickiej, proboszcz parafii pw. Św. Jadwigi w Dębicy;
kpt. Edmund Książek – weteran Armii Krajowej, wiceprezes ŚZŻAK Środowiska 5. PSK AK w Dębicy;
Maciej Małozięć – wiceprezes Okręgu Tarnów, sekretarz ŚZŻAK Środowiska 5. PSK AK w Dębicy.
Odznaczenie otrzymał także prezes Okręgu Tarnów ŚZŻAK, Ryszard Żądło.

Podczas spotkania opłatkowego wręczono także medale „Za Zasługi dla Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej”.
Odznaczenie to jest przyznawane osobom fizycznym za wybitne zasługi w dziedzinie rozpowszechniania wiedzy o Polskim Państwie Podziemnym, SZP-ZWZ-AK.
Tym honorowym odznaczeniem wyróżniono następujące osoby:
Annę Wójcik-Chowaniak, wiceprezes Okręgu Tarnów, prezes Koła Nowy Sącz;
Zbigniewa Kowala, sekretarza Koła Tarnów;
Józefa Knapika, wójta gminy Pleśna.

Andrzej Lis oraz Artur Lis, członkowie Światowego Związku Żołnierzy AK Środowiska 5 PSK AK w Dębicy, którzy wykazali się szczególnymi osiągnięciami w realizacji celów statutowych Związku, otrzymali przemianowanie z członka nadzwyczajnego na zwyczajnego. Z rąk płk Zdzisława Baszaka otrzymali gratulacje i legitymacje.

W corocznym spotkaniu opłatkowym Okręgu Tarnów Światowego Związku Żołnierzy AK wzięli udział: kapelani AK na czele z ks. prałatem kpt. Piotrem Gajdą, parlamentarzyści, władze samorządowe Tarnowa i powiatu tarnowskiego, przedstawiciele służb mundurowych, zaproszeni goście oraz kombatanci i delegacje poszczególnych kół z terenu Okręgu Tarnów ŚZŻAK. W opłatku wzięła udział liczna delegacja z Dębicy na czele z prezes ŚZŻAK Środowiska 5. PSK AK kpt. Izabelą Podhalańską.

W piątek 13 stycznia 2017 roku, w siedzibie ŚZŻAK Środowiska 5. Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy, odbyło się tradycyjne spotkanie opłatkowe weteranów AK, członków Ich rodzin oraz sympatyków ideałów Polskiego Państwa Podziemnego. Spotkanie rozpoczęła wspólna modlitwa, a wypełniła pełna serdeczności wymiana wspomnień i śpiew polskich kolęd. 

Okres Bożego Narodzenia obfituje w wyjątkowe obyczaje. Wiele z nich wywodzi się z uniwersalnego dziedzictwa chrześcijańskiego, lecz są wśród nich także typowo polskie tradycje. Do takich należy zwyczaj łamania się opłatkiem. Zwyczaj ten praktykuje się na ziemiach polskich od XVIII wieku. Od zawsze jest on znakiem miłości, życzliwości i przyjaźni.

Każdego roku Zarząd ŚZŻAK Środowiska 5. PSK AK w Dębicy organizuje spotkanie opłatkowe. Dawniej, jeszcze w okresie PRL, spotkania opłatkowe gromadziły wielką rzesze weteranów przedwojennego 5. pułku oraz byłych żołnierzy AK. Pierwsze kombatanckie opłatki w Dębicy odbywały się na plebanii parafii pw. Św. Jadwigi. Uczestniczyło w nich kilkadziesiąt osób.
Z chwilą powstania związku AK, Bożonarodzeniowe spotkania weteranów odbywały się w salach gimnastycznych, bowiem zgromadzeni goście, żołnierze 3. Pułku Saperów oraz kombatanci nie byli w stanie pomieścić się w sali katechetycznej.
Od kilku lat Zarząd Środowiska 5. PSK AK organizuje spotkania wewnątrzzwiązkowe.

Środowisko 5. PSK AK w Dębicy jest drugim pod względem liczebności kołem w Okręgu Tarnów, zrzeszającym największą liczbę weteranów AK. Wielu z nich mieszka na co dzień w różnych zakątkach Polski, dlatego ich przyjazd do Dębicy nie był możliwy.

Tegoroczne spotkanie wypełniły historyczne dyskusje nt. działalności partyzanckiej oraz śpiew polskich kolęd.

Rok 2016 rok był niewątpliwie czasem wytężonej służby na rzecz etosu Armii Krajowej, troski o przekaz historii oraz kontynuacji przedsięwzięć i inicjatyw podejmowanych od wielu lat przez Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Środowisko 5 Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy.

Przez ostatnie 12 miesięcy zorganizowaliśmy szereg uroczystości, wydarzeń patriotycznych, kulturalnych, turystycznych oraz naukowych.

Sztandarowym projektem minionego roku było odnowienie Szlaku Partyzanckiego II Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica. W okresie letnim na szlaku odbyło się wiele rajdów oraz przedsięwzięć o charakterze turystyczno-rekreacyjnym, w tym m.in. rajdy inauguracyjne dla szkół podstawowych, gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, rajd dla dzieci z domu dziecka, rajdy dla poszczególnych szkół z powiatu dębickiego, biegi przełajowe.
We wrześniu zorganizowaliśmy także inauguracyjny rajd rowerowy.

Związek tradycyjnie był organizatorem uroczystości patriotyczno-religijnych z okazji Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” (całomiesięczne obchody połączone z koncertami, wykładami, konkursami, projekcjami filmów, spotkaniami ze świadkami historii itp.), które na stałe wpisały się w kalendarz najważniejszych uroczystości patriotycznych w regionie. W wydarzeniach, które odbywały się na terenie całego powiatu dębickiego, wzięło udział kilka tysięcy osób.

Ponadto współorganizowaliśmy, w roli koordynatora, uroczystości z okazji rocznicy bitwy na Kałużówce, Dnia Polskiego Państwa Podziemnego oraz 70. rocznicy zamordowania na rynku w Dębicy trzech żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych z oddziału „Mściciela”.
Wspólnie z Miejską Komunikacją Samochodową w Dębicy przygotowaliśmy kampanię społeczną z okazji 72. rocznicy akcji „Burza”.

Nasi członkowie wielokrotnie spotykali się z młodzieżą powiatu dębickiego dając świadectwo swojego życia i służby na rzecz niepodległej Ojczyzny. Tego rodzaju spotkania odbyły się m.in. w I Liceum Ogólnokształcącym w Dębicy, Szkole Podstawowej nr 11 i 12 w Dębicy, Zespole Szkół w Górze Motycznej, Zwierniku i innych.

W minionym roku cieszyliśmy się także z kilku awansów, nominacji oraz wyróżnień dla naszych członków i osób troszczących się o pamięć. Na nasz wniosek, Rada Miejska w Dębicy, przyznała mjr. Zbigniewowi Lazarowiczowi, tytuł Honorowego Obywatela Miasta Dębicy.

W 2016 roku odprowadziliśmy także na „wieczną wartę” kilku weteranów Armii Krajowej, w tym wieloletniego kapelana naszego środowiska, ks. Stanisława Fiołka, emerytowanego proboszcza parafii pw. Świętej Jadwigi w Dębicy.

Wśród wszystkich inicjatyw i przedsięwzięć najważniejszy jest przekaz trwałych wartości. Wartości, o które żołnierze Polskiego Państwa Podziemnego walczyli przez cały okres wojny, a także w latach stalinowskich, nie godząc się na sowiecki dyktat w Polsce. Z tymi wartościami chcieliśmy trafić do szerokiego grona odbiorców, budując międzypokoleniowe relacje oraz przekazując historyczną wiedzę i prawdę w myśl hasła: Przekazujemy Testament Pamięci Następnym Pokoleniom.

Dziękujemy Wszystkim, którzy na przestrzeni 2016 roku uczestniczyli w naszych przedsięwzięciach walnie przyczyniając się do troski o historię i pamięć.

Salus rei publicae suprema lex! Dobro Rzeczpospolitej najwyższym prawem!

Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Środowisko 5. Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy zaprasza na obchody Dnia Polskiego Państwa Podziemnego, które odbędą się 24 i 25 września 2016 roku. Pierwszego dnia zaplanowano rajdu inauguracyjny rowerowego wariantu Szlaku Partyzanckiego II Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica. Dzień później odbędą się uroczystości religijno-patriotyczne.

PROGRAM OBCHODÓW

24 września 2016 roku – godz. 14:00 Parking przy kościele pw. Wniebowzięcia NMP w Gumniskach
Start rowerowego rajdu inauguracyjnego Szlakiem Partyzanckim II Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica.
Trasa: Gumniska – Stasiówka – Berdech – Południk – Kałużówka – Grabówka – Gumniska (Szlak Partyzancki – wariant rowerowy, zielony).

UWAGA! Zapisy na rajd prowadzone są do dnia 22 września 2016 roku do godziny 15:00 drogą elektroniczną. Adres: ak.debica@gmail.com
Przy zgłoszeniu koniecznie należy podać: imię, nazwisko, datę i miejsce urodzenia oraz numer PESEL.

W dniu rajdu zapisy będą prowadzone od godziny 13:00, jednak liczba miejsc w dniu rajdu będzie ograniczona, dlatego zachęcamy do przesłania zgłoszenia drogą elektroniczną!

25 września 2016 roku
godz. 10:30 Kościół pw. Świętej Jadwigi w Dębicy
Uroczysta Msza święta
godz. 11:30 Miejskie Gimnazjum nr 1 w Dębicy
Hymn państwowy, część oficjalna, złożenie kwiatów pod tablicą Polskiego Państwa Podziemnego

Rzecz o nazwie polany Kałużówka

             W jednej z lokalnych gazet w kwietniu br. ukazał się artykuł pt. „Kałżówka czy Kałużówka. Nie powielajmy tego wypaczenia”, w którym autor próbuje się doszukać właściwego określenia dla polany, na której 24 sierpnia 1944 roku, rozegrała się główna bitwa w czasie akcji „Burza”. W efekcie dochodzi do wniosku, że właściwą nazwą jest Kałżówka, którą zaproponował Antoni Stańko, na kartach książki pt. „Gdzie Karpat progi”. Czy jednak na pewno ma rację?

Obóz II Zgrupowania

             Na wstępnie należy wyjaśnić, że żołnierze II Zgrupowania 5. Pułku Strzelców Konnych Armii Krajowej (zgrupowania nazywanego wymiennie: II baonem, II batalionem, II zgrupowaniem lub II rejonem walki), w pierwszej dekadzie sierpnia 1944 roku przenieśli się z dotychczasowego miejsca postoju, w rejon polany w środku kompleksu leśnego należącego do dóbr Raczyńskich (las majątek Dębica), między Braciejową, Gumniskami, Połomią (wówczas Połomeją), Południkiem, a Grabówką. W tym czasie prawdopodobnie nikt nie używał nazwy Kałżówka czy Kałużówka. Dla żołnierzy był to obóz II zgrupowania.

Sama polana zajmowała spory obszar liczący około 4 ha. Wyglądała zupełnie inaczej niż dzisiaj. Od północy i zachodu teren był odsłonięty, a dwaj gospodarze: Ludwik Niedziela i Stanisław Gawlik uprawiali tutaj role. Dzisiaj ten stok ornej ziemi porośnięty jest gęstą brzeziną. U dołu polanę zamyka strumień biorący swe źródła pod Południkiem, w części lasu zwanego Zimną Wodą. Na północy polana wznosiła się na wysokość 426 m. n.p.m., ze szczytem określanym jako Dębnak (współcześnie na ortofotomapach występuje też jako Dębniak). Stefan Janusz w opracowaniu „Marzanny ponownie zakwitły na krwi” z 1964 roku pisze, że wzgórze 426 przed setkami lat było grodziszczem Wenedów, którzy podobnie jak żołnierze AK w 1944 roku, bronili się w tym miejscu przed obcymi agresorami. Autor nazywa to wzgórze Hatuzą.

Nazwa Hatuza widnieje na większości map topograficznych w skali powyżej 1:50 000 zarówno przed wojną, jak również współcześnie. Określa część lasu gdzie dzisiaj znajduje się pomnik, na południe od wzgórza 426. Hatuza, choć jest najczęściej pojawiającym się terminem na kartograficznych planach, nie utrwaliła się zarówno wśród żołnierzy, jak również wśród miejscowej ludności. Trudno powiedzieć też coś więcej o etymologii tej nazwy.

Gdzie pierwsze Karpat progi

Pojęcie „Kałżówka” spopularyzował w 1984 roku Antoni Stańko, który jak sam zaznacza, przyjął to określenie z map katastralnych Urzędu Miejskiego w Dębicy. Stańko dodaje jednak, że  polana jest zwana również Kałużówką. Nie wyjaśnia natomiast skąd wzięło się to określenie.

Nazwa Kałużówka widnieje także na pomniku, który stanął na polanie w 1984 r., a którego treść była proponowana i ustalana przez środowisko weteranów Armii Krajowej.

Nazwy wiejskich przysiółków, fragmentów pól czy lasów czerpane były z tradycji miejscowych, którzy określali w ten sposób dany obszar dla lepszej identyfikacji terenu.

Warto jednak zwrócić uwagę, że w rejonie Hatuzy poza Niedzielami i Gawlikami zamieszkiwali także Kałużowie. Do dzisiaj starsi mieszkańcy wspominają sędziwą panią, nazywaną gwarowo Kałużyną. Jeśli zatem spróbujemy doszukiwać się źródłosłowia nazwy Kałużówka, która nie jest nazwą miejscowości, a potocznym określeniem tej części lasu, to warto zwrócić uwagę, że najprawdopodobniej została ona zaczerpnięta właśnie od nazwiska Kałuża – gospodarzy mieszkających w pobliżu. Przyjmując jednak tezę o poprawności formy Kałżówka, wówczas źródłosłów kierowałby nas do wyrazu „kał” – słowa określającego dawniej „bagno”, „mokradło”. Od tego słowa pochodzi m.in. nazwa Kalisza, miasta w województwie wielkopolskim. O ile jednak Kalisz został wzniesiony na podmokłych terenach w dolinie Prosny, o tyle Hatuza położona była na wzgórzu.

Przekazy i wspomnienia

I jeszcze słowo o genezie pojawienia się obu nazw w źródłach i przekazach wspomnieniowych. Pierwszym tekstem dotyczącym walk na Kałużówce są wspomnienia Adama Lazarowicza zapisane przez Bronisława Pietruchę „Szyszkę”. Pochodzą one z 1944 roku. W tekście inspirowanym przez „Klamrę”, kierownika szkoły w Gumniskach i głównodowodzącego podczas „Burzy” w Obwodzie Dębica, nie występuje żadne określenie dla miejsca obozu II rejonu, ani dla bitwy, która rozegrała się wokół obozu. Treść wspomnień  była głównym źródłem z którego korzystał Antoni Stańko przy tworzeniu monografii dębickiej Armii Krajowej.

We wspomnieniach Kazimierza Kemmera „Halnego” z 1957 roku pozycje zgrupowania oraz miejsce bitwy, autor umiejscawia w lesie Połomyja (chodzi o Połomeję, obecnie Połomię). Kemmer pisze

– Nasz oddział szybkim marszem przesunął się w rejon gajówki Władysława Klabachy, na południe od polany Kałużówka, gdzie Komenda Obwodu, zarządziła koncentrację swoich oddziałów partyzanckich. Tam już od kilku dni obozowała bojówka dyspozycyjna dowodzona przez asa rzeszowskiej dywersji – kapitana Józefa Lutaka „Dyzmę”. Obozowała w górzystym terenie lasu i ochraniała sztab Komendy Obwodu.

Kilka dni później dotarł do nas goniec od mjr. Adama Lazarowicza „Klamry” z rozkazem zajęcia pozycji w pobliżu obozu Komendy Obwodu wokół wzgórza w lesie Połomyji (kota 426).

W 1968 roku w wydawnictwie PAX, ukazały się drukiem wspomnienia Władysława Strumskiego pt. „Dziesiątka w akcji”. Publikacja, staraniem syna autora, doczekała się wznowienia w 2004 roku. Drugie wydanie zostało uzupełnione o fragmenty, które w 1968 roku wycięła komunistyczna cenzura, a które autor dopisał publikując wspomnienia w „Echu Załogi”. Oto fragmenty dotyczące miejsca bitwy

– Od trzech dni znajdujemy się na polanie oznaczonej na mapie, jako wzgórze 513 (chodzi o wzgórze 426, które Strumski prawdopodobnie na podstawie innej, błędnej mapy określa jako 513). Inspektor z nieznanych mi przyczyn zgromadził tu wszystkie siły II zgrupowania partyzanckiego. Poza oddziałami i służbami podległymi bezpośrednio sztabowi inspektora, przybyły na polanę – Kałużówka – taką nazwę nosiło słynne wzgórze. Słynne, bo rósł tutaj ogromny dąb, pod którym według miejscowej legendy Jakub Szela podczas rabacji chłopskiej w 1846 roku panów sądził i na śmierć skazywał –  kompanie bojowe „Jasnego” i „Pęka”.

Kota 513 wznosi się w odległości około półtora kilometra nad wsią Gumniska i jest oddalona około ośmiu kilometrów w linii powietrznej od Dębicy. Na polanie znajdują się dwa liche domki i dwie stodoły. Jedna mała, druga dość spora. Domki zostały częściowo zajęte przez kwatermistrzostwo, a większą stodołę przydzielono służbie zdrowia z doktorami „Heliosem” i „Lancetem” na czele. Partyzanci z rozkazu dowództwa rozpoczęli budowę szałasów w lesie wokół polany.

W 1984 roku w nakładzie ponad 20 000 ukazała się praca Antoniego Stańko „Gdzie Karpat progi”. Na jej kartach Stańko spopularyzował nazwę Kałżówka, jednak w przypisie w III wydaniu, które ukazało się w 1997 roku, Stańko (jak wspomniano powyżej), wyjaśnił, że nazwę Kałżówka zaczerpnął z map katastralnych, jednak używa się także nazwy Kałużówka.

W swych wspomnieniach pt. „Klamra – mój Ojciec”, które ukazały się w częściach w „Zeszytach Historycznych WiN-u” na początku lat dziewięćdziesiątych, Zbigniew Lazarowicz, syn „Klamry”, wyłącznie używa nazwy Kałużówka. Autor jest także w posiadaniu przedwojennej mapy wojskowej, na której widnieje nazwa Kałużówka.

Od lat 90. XX w. nazwa Kałużówka występuje w większości opracowań naukowych i wspomnieniowych.

Kałużówka to nie jedyny problem, na który można się natknąć przy zgłębianiu wiedzy o działaniach II zgrupowania. Na mapach i w opracowaniach występują także rozbieżności w nazwach: Stożków lub Stoszków, gdzie znajdowały się schrony z bronią ze zrzutów; Pieczowisk lub Piecowisk, gdzie zgrupowanie przeniosło się 25 sierpnia, tuż po bitwie na Kałużówce.

Ciekawostką jest także współczesne określenie miejsca bitwy II zgrupowania na fotomapach znajdujących się w zbiorach Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii. Tam widnieje nazwa Kozłówka.

Problem z nazwami przysiółków wiąże się zapewne z ustną formą przekazu oraz z nazewnictwem umownym. Jeśli jednak poszukamy genezy nazwy Kałużówki, to najpewniej wiąże się ona z Kałużami, gospodarzami, którzy mieszkali w gospodarstwie od strony Połomi. Czy zatem zapis Kałużówka jest błędem lub wypaczeniem? W moim odczuciu nie. Wręcz przeciwnie. Poprawna forma zapisu nazwiska Kałuża powinna nas determinować do stosowania pisowni Kałużówka, nie zaś Kałżówka.

Maciej Małozięć („Biuletyn Informacyjny” wydany z okazji 72. rocznicy akcji „Burza” i bitwy na Kałużówce)

W Braciejowej i na polanie Kałużówka, 28 sierpnia 2016 roku, odbyły się uroczystości z okazji 72. rocznicy akcji „Burza” i największej bitwy stoczonej na Podkarpaciu przez żołnierzy Armii Krajowej z oddziałami Wehrmachtu w 1944 roku. W uroczystościach wzięli udział m.in. weterani Armii Krajowej wraz z rodzinami oraz uczestnicy bitwy na Kałużówce, którzy na coroczne uroczystości, pomimo podeszłego wieku, przybyli z różnych stron Polski.

Obchody rozpoczęły się przy pomniku w Braciejowej, na którym w 2014 roku, dzięki staraniom Zarządu ŚZŻAK Środowiska 5. Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy, wymieniona została tablica. Poprzednia gloryfikowała Armię Czerwoną. Ta, przed którą dzisiaj złożono wiązanki kwiatów, upamiętnia bohaterskich żołnierzy Armii Krajowej oraz cywilne ofiary walk frontowych z 1944 i 1945 roku z parafii Gumniska.

Kwiaty przed pomnikiem złożyła delegacja Armii Krajowej na czele z kpt. Izabelą Podhalańską oraz mjr. Zbigniewem Lazarowiczem. Wieniec złożyli też samorządowcy.

Następnie uczestnicy udali się na polanę Kałużówka, gdzie odprawiona została uroczysta msza święta. Eucharystii przewodniczył ks. Jan Michalik, emerytowany proboszcz i rezydent parafii w Podgrodziu.

W homilii ks. Michalik podkreślił niezłomną postawę żołnierzy II Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica. Kaznodzieja wyjaśnił, że żołnierze AK byli prawdziwymi, a nie sezonowymi bohaterami.

Po mszy świętej odbył się ceremoniał patriotyczny z udziałem kompanii honorowej wystawionej przez 16. Tczewski Batalion Saperów z Niska. Okolicznościowe wystąpienie wygłosił starosta dębicki Andrzej Reguła.  Odczytany został także okolicznościowy adres od marszałka województwa podkarpackiego Władysława Ortyla, który objął honorowy patronat nad tegorocznymi obchodami.

W imieniu weteranów AK głos zabrał mjr. Zbigniew Lazarowicz, uczestnik bitwy na Kałużówce i syn głównodowodzącego siłami Obwodu AK Dębica – mjr. Adama Lazarowicza „Klamry”. W swoim wystąpieniu nakreślił tło historycznych wydarzeń. Mówił m.in.:

Wydarzenia tamtych dni tak mocno tkwią w pamięci uczestników, że śnić się nam będą do końca życia.

Mimo ran, cierpień, śmierci kolegów, głodu i chwil trwogi czuliśmy się wówczas szczęśliwi i dumni, że mogliśmy po raz pierwszy, po latach niewoli podnieść głowy i stanąć razem do otwartej walki ze śmiertelnym wrogiem. Czyniliśmy to z wielkim zaangażowaniem, bez przymusu, z obowiązku służenia ojczyźnie.

Wzruszające wystąpienie weterana AK zostało nagrodzone gromkimi brawami, po których rozległo się „Sto lat…”.

Na zakończenie odczytany został apel pamięci, a pododdział honorowy oddał salwę honorową. Delegacje złożyły wiązanki kwiatów przed pomnikiem upamiętniającym poległych w czasie akcji „Burza” żołnierzy II Zgrupowania 5. Pułku Strzelców Konnych Armii Krajowej.

W uroczystościach wzięli udział m.in. uczestnicy bitwy na Kałużówce: Zbigniew Lazarowicz (Wrocław) wraz z siostrą – Danutą Iwan, żoną oraz synem. Bronisław Duman (Szczecin) wraz z córką i zięciem oraz Jerzy Krusenstern (Kraków).

Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej reprezentowali: Maciej Małozięć (wiceprezes Okręgu Tarnów) oraz Izabela Podhalańska (prezes Środowiska 5. PSK AK w Dębicy), a także Zarząd ŚZŻAK Środowiska 5. PSK AK w Dębicy, weterani AK z Dębicy, Rzeszowa, Kolbuszowej, Tarnowa.

Z okazji tegorocznych obchodów wydany został bogato ilustrowany „Biuletyn Informacyjny” pod redakcją Macieja Małozięcia. Znalazły się w nim teksty m.in.: Tomasza Czapli, Piotra Drogonia i Marty Meinhart.

Głównymi organizatorami obchodów byli: Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Środowisko 5. Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy, lokalne samorządy oraz Nadleśnictwo Dębica, Zespół Szkół w Gumniskach oraz Parafia NMP w Gumniskach.

Fotorelacja: Magdalena Strzępek, © ak1944.pl

W niedzielę 28 sierpnia 2016 roku, na polanie Kałużówka, odbędą się tradycyjne uroczystości z okazji rocznicy akcji „Burza” i bitwy na Kałużówce. Poniżej prezentujemy program tegorocznych obchodów, a także godziny odjazdów bezpłatnych autobusów, które dowiozą uczestników uroczystości z Pilzna (Dworzec Autobusowy) i Dębicy (Plac Solidarności). Patronat honorowy nad uroczystościami objął Marszałek Województwa Podkarpackiego – Władysław Ortyl. Uwaga! W przypadku intensywnych opadów deszczu uroczystości odbędą się w kościele parafialnym w Gumniskach.

Weterani Armii Krajowej, żołnierze Obwodu AK Dębica „Deser” oraz Komitet Organizacyjny Obchodów 72. rocznicy akcji „Burza” i bitwy na Kałużówce, serdecznie zapraszają na uroczystości patriotyczno-religijne, które odbędą się w niedzielę 28 sierpnia 2016 roku w Braciejowej oraz na Kałużówce.

PROGRAM UROCZYSTOŚCI – 28 sierpnia 2016 roku (niedziela)

godz. 9:30 Pomnik przy drodze Braciejowa – Południk
Złożenie kwiatów przez weteranów Armii Krajowej i delegacje organizatorów
godz. 10:00 Polana Kałużówka
Msza święta w intencji Ojczyzny
Oficjalne obchody:
– hymn państwowy
– apel poległych
– salwa honorowa
– złożenie wieńców i wiązanek kwiatów
Piknik patriotyczno-historyczny: grochówka wojskowa, diorama historyczna
* W przypadku intensywnych opadów deszczu uroczystości odbędą się w kościele parafialnym w Gumniskach
Impreza towarzysząca:
28 sierpnia 2016 – godz. 14:00 Bieg Szlakiem Partyzanckim II Zgrupowania Armii Krajowej
Obwodu Dębica (rozpoczęcie na boisku Orlik w Gumniskach)

Autobusy dla uczestników:
Dębica Plac Solidarności – odjazd godz. 8:30
Pilzno Dworzec Autobusowy – odjazd godz. 8:30

Informujemy, że podczas pikniku historycznego rozdawane będą karty uczestnika uroczystości. Trzykrotna obecność podczas obchodów bitwy na Kałużówce upoważnia do otrzymania brązowej odznaki uczestnika uroczystości na Kałużówce. Pierwsze odznaki zostaną wręczone podczas uroczystości za rok. Osoby, które w 2015 roku otrzymały karty, powinny je przynieść na tegoroczne obchody.

Na Kałużówce wręczany będzie także okolicznościowy „Biuletyn Informacyjny”, w którym piszemy między innymi o odnowionym Szlaku Partyzanckim, prawidłowej nazwie polany, która stała się miejscem bitwy w 1944 roku oraz zrzutach broni i uzbrojeniu oddziałów II Zgrupowania . W numerze nie zabranie także wspomnień, relacji, aktualności i ciekawostek.

Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Środowisko 5. Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy, Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Gumniskach, Zespół Szkół w Gumniskach oraz Katolickie Centrum Edukacji KANA zapraszają na XI Rajd Gwiaździsty „KAŁUŻÓWKA 2016” o Przechodni Proporzec 5. Pułku Strzelców Konnych „Kałużówka 2016” Szlakiem Partyzanckim II Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica.

Cele rajdu

XI Rajd Gwiaździsty o Przechodni Proporzec 5. Pułku Strzelców Konnych „Kałużówka 2016” Szlakiem Partyzanckim II Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica jest edukacyjno-wychowawczym projektem mającym na celu:

1. a) popularyzowanie i upowszechnianie wiedzy o Armii Krajowej i Polskim Państwie Podziemnym;
2. b) uczczenie dnia 9 czerwca jako Święta 5. Pułku Strzelców Konnych;
3. c) naukę postaw patriotycznych i obywatelskich oraz nawiązanie więzi międzypokoleniowych;
4. d) uwrażliwienie na piękno ziemi dębickiej, jej bogactwo przyrodnicze i krajobrazowe;
5. e) popularyzowanie i upowszechnianie wiedzy o Szlaku Partyzanckim II Zgrupowania Armii Krajowej oraz poszczególnych punktach przejściowych, ich znaczeniu dla historii, dziedzictwa oraz tożsamości lokalnej
   i narodowej;

Informacja o warunkach uczestnictwa

1. Rajd adresowany jest do patroli harcerskich ze szkół podstawowych (kl. V-VI) oraz gimnazjów, a także do szkół noszących imię związane z bohaterem Armii Krajowej z Powiatu Dębickiego.
2. Szkoły lub drużyny zgłaszają patrol liczący 15-20 osób wraz z pełnoprawnym opiekunem/opiekunami.
3. Opiekun patrolu powinien dopilnować, aby rodzice dzieci zostali poinformowani o programie rajdu, godzinie jego zakończenia oraz powinien zebrać zgody rodziców/opiekunów na udział dzieci w rajdzie.
4. Warunkiem uczestnictwa patrolu jest wykonanie zadań przedrajdowych.
5. Wszystkich uczestników obowiązuje Regulamin Szlaku Partyzanckiego (dostępny na stronie www.ak1944.pl). Opiekunowie powinni zaznajomić z jego treścią uczestników rajdu.

Szkoła oprócz patrolu, może wydelegować na rajd większą grupę uczniów, ale dopiero na Mszę św.
i uroczyste podsumowanie rajdu połączone z przekazaniem proporca na polanie Kałużówka.

 Warunki turystyczne szlaku i zalecenia dla uczestników:

• Wędrówka: trasa ok. 4-6 km. Czas przejścia pieszo: ok. 3,5 godz. z przerwami na realizację zadań rajdowych. Prosimy, aby dzieci zaopatrzyły się w prowiant na drogę. Gorący posiłek będzie podawany na polanie Kałużówka na zakończenie rajdu.
• Teren: w zależności od trasy: pagórkowaty, drogi polne i leśne, przejście wąwozami, trasę przecinają leśne potoki.
• Aby w pełni wykorzystać atrakcje trasy i aby wędrówka nie była męcząca zalecamy, by uczestnicy wzięli: wygodne obuwie terenowe, kurtkę przeciwdeszczową, mały plecak podręczny.

Organizatorzy zapewniają:  

~  jeden gorący posiłek;

~  pamiątkowe upominki dla każdego uczestnika.

Trofea i nagrody:

~  dyplom przejścia szlaku dla wszystkich patroli;

~  najlepszy patrol otrzyma Przechodni Proporzec 5. Pułku Strzelców Konnych na okres 1 roku (do następnego Rajdu Gwiaździstego Kałużówka 2017).

Transport i miejsce startu:

Zbiórka uczestników 10 czerwca 2016 roku o godzinie 8:30 na jednym z czterech punktów startowych:

1. Trasa zielona – miejsce zbiórki: Gołęczyna koło pomnika Armii Krajowej
2. Trasa niebieska – miejsce zbiórki: Latoszyn Łazienki koło leśniczówki Lasów Państwowych
3. Trasa pomarańczowa – miejsce zbiórki: Braciejowa Pętla (zajezdnia autobusowa)
4. Trasa czerwona – miejsce zbiórki: Głobikowa Schronisko Rozdzielnia Wiatrów

UWAGA: Informacja o miejscu rozpoczęcia rajdu dla każdego patrolu będzie podana telefonicznie po otrzymaniu kart zgłoszeń. Poinformujemy także o możliwości dotarcia do punktu startowego dostępnymi środkami lokomocji.

Powrót podstawionymi autobusami do Dębicy i Pilzna po zakończeniu rajdu.

Program rajdu:

8:30              Zbiórka uczestników w wyznaczonych punktach

8:45-13:00    Wędrówka szlakiem, połączona z wykonywaniem zadań na trasie

13:30            Msza święta na polanie Kałużówka

14:20            Podsumowanie rajdu, wręczenie Przechodniego Proporca 5. Pułku Strzelców Konnych AK

15:00            Kuchnia Polowa – posiłek dla wszystkich uczestników

16:00            Zakończenie rajdu

Karty zgłoszenia: należy dostarczyć do dnia 3 czerwca 2016 roku osobiście, faksem, pocztą tradycyjną lub za pośrednictwem poczty email na jeden z adresów:

Zespół Szkół w Gumniskach, Gumniska 120, 39 – 210 Dębica,  tel./fax 014 681 66 79, spgum@gazeta.pl

lub Katolickie Centrum Edukacji KANA, ul. Chopina 2, 39-200 Dębica, tel. 14 6969 110, kana.debica@wp.pl

Organizatorzy: 

Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Środowisko 5. Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy

Publiczne Gimnazjum im. Majora Adama Lazarowicza w Gumniskach

Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Gumniskach

Katolickie Centrum Edukacji „KANA” w Dębicy

Partnerzy:

Powiat Dębicki

Gmina Pilzno

Miejski Zarząd Oświaty w Dębicy

Centrum Kultury i Bibliotek Gminy Dębica

Lasy Państwowe – Nadleśnictwo Dębica

Miejska Komunikacja Samochodowa Sp. z o.o. w Dębicy
Hufiec Dębica Związku Harcerstwa Polskiego im. Dębickich Szarych Szeregów

Hufiec Pilzno Związku Harcerstwa Polskiego im. Aleksandra Kamińskiego ps. „Kamyk”

Związek Strzelecki „Strzelec” JS 2017

Zadania przedrajdowe:

Warunkiem uczestnictwa w XI Rajdzie Gwiaździstym „Kałużówka 2016” jest wykonanie przez patrol zadań przedrajdowych.

Prosimy opiekunów o wcześniejsze zorganizowanie grupy i przygotowanie zadań. Zadania powinny angażować całą grupę.

1. Patrol przyjmuje swój „kryptonim”, nazwę własną (konspiracyjną, na czas współzawodnictwa). Kryptonim powinien nawiązywać do nazwy drużyny, szczepu, historii szkoły, nazwy ulicy, dzielnicy, miejscowości, otoczenia przyrodniczego itp. Ważne, aby określenie kryptonimu było udziałem całego patrolu. Patrole wybierają swojego patrolowego – dowódcę (spośród uczniów), którego zadaniem będzie dyscyplinowanie uczestników, wyznaczanie osób do realizacji poszczególnych zadań, troska o sprawny udział patrolu w zadaniach rajdowych.
2. Patrol przygotuje własnoręcznie gazetkę konspiracyjną – w formie bruszury na temat miejsca pamięci (pomnika, tablicy, głazdu, monumentu) znajdującego się w powiecie dębickim, poświęconego Armii Krajowej, ale nie związanego ze Szlakiem Partyzanckim II Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica.
3. Patrol w ciekawej formie, opracuje raport – sprawozdanie z przygotowania drużyny do rajdu. Można wykorzystać zdjęcia, szkice, notatki, rysunki.

Katolickie Centrum Edukacji KANA w Dębicy, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Środowisko 5. Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy zapraszają patrole harcerskie, partole Związku Strzeleckiego oraz młodzież szkół ponadgimnazjalnych z powiatu dębickiego na Rajd Inauguracyjny odnowionego Szlaku Partyzanckiego II Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica.

Szlak Partyzancki II Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica został uroczyście otwarty 27 września 2004 roku w 60. rocznicę powstania Polskiego Państwa Podziemnego. Przez 12 lat na szlaku odbyło się kilkadziesiąt rajdów, wycieczek i spotkań, w których łącznie wzięło udział kilka tysięcy osób.

W 2015 roku Katolickie Centrum Edukacji „KANA” w Dębicy przystąpiło do renowacji szlaku dzięki środkom pozyskanym z Fundacji Banku Zachodniego WBK w ramach programu „Tu mieszkam, tu zmieniam”.

Zwieńczeniem całorocznych prac modernizacyjnych będzie Rajd Inauguracyjny, adresowany do harcerskich partoli wędrowniczych oraz młodzieży Związku Strzeleckiego „Strzelec”, który odbędzie się 3 czerwca 2016 roku.

Organizatorzy:

Katolickie Centrum Edukacji KANA, Światowy Związek Żołnierzy AK Środowisko 5 PSK AK w Dębicy

Partnerzy:

Parafia Wniebowzięcia NMP w Gumniskach, Zespół Szkół w Gumniskach, Związek Harcerstwa Polskiego Hufiec Dębica, Związek Strzelecki „Strzelec” JS 2017

Zasady uczestnictwa:

Rajd przeznaczony jest dla młodzieży harcerskiej, strzeleckiej oraz uczniów szkół ponadgimnazjalnych z powiatu dębickiego zainteresowanej historią.

Każdy patrol zgłaszający się na rajd powinien uczestniczyć z pełnoprawnym opiekunem.

Z każdą grupą będzie dodatkowo maszerował przewodnik trasy.

Każda grupa powinna być ubezpieczona, a opiekunowie powinni dopilnować, aby każdy uczestnik posiadał zgodę od rodziców/opiekunów na udział w rajdzie.

Wszystkich uczestników obowiązuje Regulamin Szlaku Partyzanckiego (dostępny na stronie www.ak1944.pl)

Karty zgłoszeniowe:

należy dostarczyć osobiście, pocztą tradycyjną lub mailowo do dnia 30 maja 2016 roku (poniedziałek):
Katolickie Centrum Edukacji KANA , 39-200 Dębica, ul. Chopina 2 tel. 14 6969 110

kana.debica@wp.pl lub ak.debica@gmail.com

Karty zgłoszeniowa dla patroli harcerskich i strzeleckich

Karta zgłoszeniowa dla patroli ze szkół ponadgimnazjalnych

Transport:

Rano grupy docierają na miejsce we własnym zakresie.
Odjazd autobusu MKS z dworca PKP w Dębicy godz. 7:19 (linia nr 2, kierunek Braciejowa).

Powrót po zakończeniu rajdu podstawionym autobusem do Dębicy.

 Organizatorzy zapewniają:

~  Jeden gorący posiłek;

~  Pamiątkową wpinkę rajdową dla każdego uczestnika.

Ponadto każdy patrol otrzyma pamiątkowy dyplom uczestnictwa.

Plan rajdu:
godz. 8:15      Zgłaszanie partoli (Boisko przy szkole w Gumniskach)

godz. 8:30      Apel na rozpoczęcie rajdu, otwarcie szlaku (Boisko przy szkole w Gumniskach)

godz. 9:00      Msza święta pod kapliczką katyńską na Cmentarzu Parafialnym w Gumniskach

godz. 9:45      Rajd fragmentem Szlaku Partyzanckiego (wędrówka trasą o długości 14 km)

godz. 14:30    Wspólne ognisko na polanie Kałużówka

godz. 16:00      Zakończenie rajdu (odjazd autobusu do Dębicy)

Renowacja Szlaku Partyzanckiego dofinansowana ze środków Fundacji Banku Zachodniego WBK

w ramach programu „Tu mieszkam, tu zmieniam”.

25 lutego br. w Sali Kolumnowej Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej odbyła się konferencja „Żołnierze Wyklęci. Droga Wolnych Polaków”. Podczas spotkania mjr Jerzy Krupa oraz mjr Zbigniew Lazarowicz zostali wyróżnieni medalami: „Zło Dobrem Zwyciężaj”. Wyróżnienia przyznał Ogólnopolski Komitet Pamięci Księdza Jerzego Popiełuszki. Patronat honorowy nad konferencją objął Prezydent RP Andrzej Duda.

Spotkanie otworzyli marszałkowie Sejmu i Senatu: Marek Kuchciński i Stanisław Karczewski. Oficjalne wystąpienie wygłosił m.in. szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk, a minister Wojciech Kolarski odczytał list od Prezydenta RP Andrzeja Dudy.

Prawda o heroizmie i tragedii powstania antykomunistycznego to fundament suwerennej Rzeczypospolitej. Żołnierze i działacze organizacji podziemnych – Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, Narodowych Sił Zbrojnych, Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, Konspiracyjnego Wojska Polskiego, Obywatelskiej Armii Krajowej, Ruchu Oporu Armii Krajowej i innych ugrupowań – są wzorem niezłomnego patriotyzmu i miłości Ojczyzny. Jak już wcześniej kombatanci Armii Krajowej i powstania warszawskiego, jak w czasach II Rzeczypospolitej weterani powstania styczniowego – tak teraz również oni zajmują poczesne miejsce w poczcie bojowników o wolność narodu.

Żołnierze Wyklęci-Niezłomni, którzy zapisaliście piękne karty w księdze chwały oręża polskiego! Niechaj Wasza postawa będzie przykładem dla nas, dzisiejszych Polaków, i naszych potomnych. Niech Wasze imiona, nazwiska, pseudonimy będą chlubą Waszych rodzinnych miast i wsi. Niech zdobią sztandary wojskowe, patronują ulicom i szkołom. Bo to z Waszej ofiary odrodziła się niepodległa Polska. Cześć i chwała bohaterom!

Fragment listu Prezydenta RP Andrzeja Dudy do organizatorów i uczestników obchodów ku czci Żołnierzy Wyklętych w 2016 roku

Podczas konferencji kilkudziesięciu prelegentów: „żołnierzy wyklętych”, historyków oraz tych, którzy troszczą się o historię bohaterów podziemia antykomunistycznego, dzieliło się swoimi przeżyciami, badaniami oraz doświadczeniami w trosce o przywrócenie pamięci o podziemiu antykomunistycznym.

Wśród występujących głos zabrał m.in. mjr Zbigniew Lazarowicz oraz Franciszek Batory (brat zamordowanego w procesie IV Zarządu Głównego WiN – Józefa Batorego).

Na zakończenie konferencji odbyła się ceremonia wręczenia medali „Zło Dobrem Zwyciężaj”, przyznane przez Ogólnopolski Komitet Pamięci Księdza Jerzego Popiełuszki. Honorowe wyróżnienie trafiło m.in. do dwóch działaczy podziemia antykomunistycznego z naszego regionu: mjr. Jerzego Krupy, żołnierza z oddziału „Zapory”, członka młodzieżowej organizacji „Armia Kresów” oraz do mjr. Zbigniewa Lazarowicza, syna Adama, żołnierza AK, członka Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”.

W delegacji województwa podkarpackiego, z ramienia Wojewódzkiej Rady do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych i Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie, wzięli udział: mjr Jerzy Krupa, Maciej Małozięć, Zdzisław Rzepka, Stanisław Dworak, Kazimierz Rzucidło i Franciszek Batory. Na delegatów czekali w Sejmie posłowie Prawa i Sprawiedliwości z Podkarpacia: Jan Warzecha, Andrzej Szlachta i Wojciech Buczak.

Konferencji towarzyszyła wystawa „Zaplute karły reakcji” – polskie podziemie niepodległościowe 1944-1956”. Wystawa została przygotowana przez Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Lublinie.  „Zaplute karły reakcji” to pogardliwe określenie dla ludzi walczących w podziemiu upowszechniane przez propagandę władzy komunistycznej w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej.

Spotkanie, które było największym tego rodzaju zgromadzeniem „żołnierzy wyklętych” w wolnej Polsce, zostało zorganizowane przez Parlamentarne Zespoły: Tradycji i Pamięci Żołnierzy Wyklętych oraz Miłośników Historii, a także Ogólnopolski Społeczny Komitet Upamiętniania „Żołnierzy Wyklętych”.

Zdjęcia udostępnione przez Posła na Sejm RP Jan Warzechę

30 stycznia 2016 roku w sali konferencyjnej Katolickiego Centrum Edukacji KANA w Dębicy odbyło się spotkanie z Hanną Szczepanowską ps. „Heban”, harcerką Szarych Szeregów, uczestniczką powstania warszawskiego oraz jej mężem – Januszem Grzymałą-Wiewiorowskim.

Licznie przybyli uczestnicy spotkania z powstańcami warszawskimi byli świadkami wzruszających wspomnień Hanny Szczepanowskiej, która wielokrotnie w czasie 63 dni powstania uniknęła śmierci. Ten cud zawdzięcza Bogu i uważa, że teraz musi dać świadectwo.

Prelekcja Hanny Szczepanowskiej dotyczyła także wątków lokalnych, bowiem matką chrzestną bohaterki spotkania, była Stanisława Koehli, przedwojenna nauczycielka, zaangażowana w działalność podziemną.
Spotkanie było także okazją do dyskusji na temat współczesnej Polski. Harcerka Szarych Szeregów uważa, że Polska potrzebuje „odnowy ducha narodowego”. Z tej okazji zainicjowała w całym kraju oraz poza granicami, specjalne nabożeństwa. Odbywają się one cyklicznie w maju i listopadzie.
Genezą idei jest treść rozkazu gen. Andersa. W 1946 roku generał przysłał do Polski rtm. Pileckiego z rozkazem: „organizować komitety obrony ducha polskiego.” Był to jeden z podstawowych elementów oskarżenia Pileckiego w 1947 roku. Za tę działalność Pilecki został stracony w komunistycznym więzieniu po straszliwych torturach.
Dziś widzimy, jak bardzo duch polski jest niszczony. W naszym narodzie ginie kultura, czystość języka polskiego, służebność, wiedza, duma narodowa i obrona godności państwa.
Hanna Szczepanowska dała także praktyczne wskazówki troski o Polsce, które określiła jako „Deklaracja Harcerska”.

DZIAŁAJĄC W INTENCJI ODBUDOWY DUCHA NARODU POLSKIEGO:

– PRZYRZEKAMY KULTYWOWAĆ GODNOŚĆ NARODU POLSKIEGO, A SYMBOLE OJCZYZNY SZANOWAĆ I ODWAŻNIE BRONIĆ, GDY ZACHODZI POTRZEBA;
– BĘDZIEMY STRAŻNIKAMI KULTURY JĘZYKA POLSKIEGO DBAJĄC, ABY NASZ JĘZYK ZAPŁADNIAŁ TWÓRCZOŚĆ LITERACKĄ, KTÓRA POZOSTAWI POMNIKI PRAWDZIWEJ KULTURY POLSKIEJ;
– BĘDZIEMY ZGŁĘBIAĆ WIEDZĘ O RODAKACH, KTÓRZY SWOIMI TALENTAMI, NAUKĄ I TWÓRCZOŚCIĄ ZASŁUGUJĄ NA SŁAWĘ W KRAJU I NA CAŁYM ŚWIECIE;
– BĘDZIEMY SŁUŻYĆ POLSCE I BLIŹNIEMU Z POCZUCIEM RADOŚCI I SATYSFAKCJI, STAWIAJĄC DOBRO MATERIALNE NA DALSZYM MIEJSCU.
Wybuch Powstania był aktem siły ducha naszego narodu.

Na zakończenie uczestniczka powstania wykonała także piosenkę „Pancernych”.

Hanna Szczepanowska pozostawiła także list zatytułowany „Rodacy, co się z Wami dzieje?”

Wkrótce po Powstaniu Warszawskim zakończyła się II Wojna Światowa. Mimo wszelkich wysiłków rodaków walczących o niepodległość Ojczyzny, przyszła nowa niewola, która nazywała się PRL. Jedni spisywali wspomnienia wojenne, aby utrwalić najnowszą historię Polski, a inni zajęli się nową rzeczywistością, którą dyktowały nakazy sowieckie. Tak powstawały teksty, w których polski rząd na emigracji nazywano agentami, a jego politykę uznawano za zdradziecką. Wówczas można było przeczytać, że decyzja dotycząca wybuchu Powstania została uzgodniona z wywiadem hitlerowskim itp. Takie teksty powodowały wielki ból wśród powstańców. Każdy z nas wiedział, że udział w Powstaniu to służba Bogu i Polsce. Do rządu polskiego i do dowódców Armii Krajowej każdy miał ogromny szacunek i zaufanie. Dlatego powstało pytanie – dlaczego rodacy gaszą w nas ducha polskiego i szacunek do Ojczyzny?
Po wojnie długo modliliśmy się o wolną Polskę i wierzyliśmy, że nadejdzie czas, kiedy znów będziemy razem służyć Bogu i Polsce, a Ojczyzna będzie tą najważniejszą, wspólną wartością.
I przyszedł ten czas – mamy prezydenta i rząd, który ogłasza program pracy w duchu służby Bogu i Polsce. Tymczasem z rodakami znów coś się stało, znów nie możemy być razem. Ktoś stworzył taka siłę, która walczy z tym duchem. Ktoś organizuje marsze wyposażone we wrogie hasła, w kłamstwa i pogardę dla tych ludzi, których wybrał naród. Zarówno program pracy jak i jego realizację nazywają kłamstwem, brakiem demokracji i złą wolą.
Rodacy, co się z Wami dzieje? Przecież mamy jedną Ojczyznę, wspólną historię i musimy mieć wspólną drogę do jej odbudowy.

Hanna Szczepanowska
– powstaniec warszawski
Harcerka Szarych Szeregów

Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej – Środowisko 5 Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy serdecznie zaprasza do wzięcia udziału w tegorocznych obchodach Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. Cykl przedsięwzięć zainauguruje koncert Andrzeja Kołakowskiego pt. „Oskarżeni o wierność” 27 lutego, a zakończy występ Grupy SAFO i wykład Kajetana Rajskiego 18 marca.

Dębickie obchody Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” tradycyjnie trwać będą przez kilka tygodni. W tym roku nasze przedsięwzięcia adresujemy w sposób szczególny do osób młodych, dlatego wszystkie imprezy towarzyszące na terenie całego powiatu skierowane są do młodzieży i rozpoczną się tuż po zakończeniu ferii zimowych.

Obchody zainauguruje koncert Andrzeja Kołakowskiego pt. „Oskarżeni o wierność”, który odbędzie się w sobotę 27 lutego 2016 roku w Domu Kultury „Śnieżka” Miejskiego Ośrodka Kultury w Dębicy. Wydarzenie rozpocznie się o godzinie 18:00.

Następnego dnia, tj. w niedzielę 28 lutego odbędą się główne uroczystości patriotyczno-religijne.
Obchody rozpoczną się na dębickim rynku o godzinie 10:00 z udziałem 16. Tczewskiego Batalionu Saperów z Niska.
Pół godziny później, w kościele pw. św. Jadwigi, sprawowana będzie msza święta w intencji bohaterów Polski Podziemnej.
Bezpośrednio po jej zakończeniu, na Cmentarzu Wojskowym w Dębicy, odbędzie się ceremoniał wojskowy.
Ceremoniał składał się będzie z: modlitwy, apelu pamięci, salwy honorowej oraz złożenia wiązanek kwiatów pod symbolicznym grobem mjr./ppłk. Adama Lazarowicza oraz pod pomnikiem – Kwaterą Polskiego Państwa Podziemnego.

Tydzień między 29 lutego a 4 marca, poświęcony będzie na spotkania dla młodzieży w różnych częściach powiatu.
29 lutego w Domu Kultury w Pilźnie wystąpi Grupa Artystyczna SAFO Miejskiego Ośrodka Kultury w Dębicy z programem „Między życiem, a śmiercią” w reżyserii Dominiki Migoń. Uczestnicy obejrzą także film dokumentalny Sławomira Górskiego pt. „Wolność i Niezawisłość. Ostatnia nadzieja”, którego premierowy pokaz odbył się w Dębicy 1 marca ubiegłego roku. Film zdobył główną nagrodę na Festiwalu NNW w Gdyni w sierpniu 2015 roku.

1 marca w Zespole Szkół w Zwierniku odbędzie się projekcja filmu „Pilecki” oraz spotkanie z twórcami filmu i książki o bohaterskim rotmistrzu:  Bogdanem Wasztylem i Pauliną Wądrzyk ze Stowarzyszenia Auschwitz Memento. Szkoła w Zwierniku przygotowuje się do nadania imienia Rotmistrza Witolda Pileckiego w 2017 roku.

2 marca upływa termin zgłaszania prac na konkurs „Wilczymi Śladami” organizowany przez Katolickie Centrum Edukacji „KANA” w Dębicy. Tego dnia w Kanie odbędzie się także konkurs krasomówczy dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych z powiatu dębickiego.

Z kolei 4 marca I Liceum Ogólnokształcące w Dębicy organizuje spotkanie dla młodzieży szkół gimnazjalnych połączone z wykładem pracownika rzeszowskiego IPN oraz podsumowaniem projektu „Kamienie Pamięci”.
Rozpoczęcie wszystkich spotkań zaplanowano na godzinę 10:00.

Tydzień pomiędzy 7 a 11 marca zaplanowano na wewnątrzszkolne projekcie filmu Sławomira Górskiego „Wolność i Niezawisłość. Ostatnia nadzieja” z wprowadzeniem historycznym Macieja Małozięcia.

Obchody, w piątek 18 marca, zakończy podsumowanie konkursu „Wilczymi Śladami”, występ Grupy Artystycznej SAFO Miejskiego Ośrodka Kultury w Dębicy oraz wykład Kajetana Rajskiego, autora m.in. popularnych wywiadów z dziećmi „żołnierzy wyklętych”: „Wilczęta” oraz „Wilczęta 2”.

Serdecznie zapraszamy do uczestnictwa w obchodach.

Maciej Małozięć, wiceprezes Zarządu Okręgu Tarnów oraz sekretarz Światowego Związku Żołnierzy AK Środowiska 5 Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy, jako jeden z sześciu w Polsce, został nominowany w V edycji Nagrody Jana Rodowicza „Anody” w kategorii „postawa życiowa stanowiąca wzór do naśladowania dla młodych pokoleń”. 

Nagroda im. Jana Rodowicza „Anody”, została ustanowiona przez Muzeum Powstania Warszawskiego w 2011 r. Jest to nagroda dla „Powstańców” czasu pokoju – ludzi, którzy nie muszą walczyć z bronią w ręku w obronie podstawowych wartości, lecz mogą je urzeczywistniać w wolnej Polsce. Honorowe odznaczenie jest przyznawane co roku w dwóch kategoriach:  „postawa życiowa stanowiąca wzór do naśladowania dla młodych pokoleń” oraz „wyjątkowy czyn”.

W okolicznościowym adresie skierowanym do nominowanego dębiczanina, Jan Ołdakowski, dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego uzasadnia

– Pana życiowa postawa i wartości, którym daje Pan świadectwo, zyskały duże uznanie członków Kapituły Nagrody. Znalazł się Pan w gronie sześciu osób nominowanych w kategorii „Całokształt dokonań i postawa życiowa stanowiąca wzór do naśladowania dla młodych pokoleń”.

W skład kapituły nagrody wchodzi 19 osób, wśród nich m.in.: bliscy Jana Rodowicza, żołnierze Batalionu Zośka i Parasol, a także: Anna Dymna, Siostra Małgorzata Chmielewska, Olga Krzyżanowska, Wojciech Wolski, Krystyna Zachwatowicz-Wajda i inni.

Przyznając nominację komisja doceniła aktywność Macieja Małozięcia w wielu dziedzinach.

Jest on zaangażowany w działalność na rzecz środowiska weteranów Armii Krajowej w Dębicy, w Okręgu Tarnów oraz w województwie podkarpackim i małopolskim. Wielokrotnie organizował i koordynował organizację uroczystości patriotyczno-religijnych na terenie powiatu dębickiego i województwa małopolskiego. Od 2011 roku organizuje m.in. cykl przedsięwzięć z okazji Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. Od wielu lat współtworzy także uroczystości z okazji bitwy Armii Krajowej na polanie Kałużówka oraz inne przedsięwzięcia patriotyczne w powiecie dębickim.

Organizuje wykłady historyczne, koncerty patriotyczne, konkursy wiedzy, sympozja, pokazy filmów, konferencje na temat polskiej historii. Jest pomysłodawcą i twórcą Szlaku Partyzanckiego II Zgrupowania AK Obwodu Dębica, który upamiętnia miejsca walk żołnierzy Armii Krajowej w Obwodzie Dębica. Corocznie na szlaku organizowane są piesze rajdy historycznej dla dzieci, młodzieży oraz osób dorosłych.

Popularyzuje wiedzę o historii Polski. Jest autorem kilkudziesięciu artykułów naukowych z zakresu historii najnowszej i pedagogiki, 3 monografii książkowych, redaktorem 2 prac zbiorowych, autorem haseł encyklopedycznych oraz kilkudziesięciu artykułów prasowych. Był inicjatorem powstania pomników: straconych żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych (na rynku w Dębicy) oraz kilku tablic upamiętniających żołnierzy Armii Krajowej.

Zainicjował także odnowienie obelisków żołnierzy AK w Grabinach i Braciejowej. Wielokrotnie projektował tablice i pomniki historyczne zlokalizowane m.in. w powiecie dębickim i tarnowskim oraz poza granicami Polski, m.in. w Obertynie na Ukrainie. Jest autorem scenariuszy filmów dokumentalnych nt. lokalnej historii. Pomagał także przy powstaniu filmów dokumentalnych dot. historii Polski. Wspierał m.in. powstanie filmu „Wolność i Niezawisłość. Ostatnia nadzieja” nagrodzonego „Złotym Opornikiem” na Festiwalu NNW w Gdyni w 2015 roku. Od 2014 roku jest dyrektorem Katolickiego Centrum Edukacji KANA w Dębicy. Centrum organizuje zajęcia edukacyjne (językowe i przedmiotowe) dla uczniów wszystkich typów szkół przygotowujące do testów i egzaminów maturalnych.

Ponadto Maciej Małozięć jest m.in. wiceprezesem Okręgu Tarnów Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, sekretarzem Środowiska 5. Pułku Strzelców Konnych Armii Krajowej w Dębicy Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, członkiem Zarządu Tarnowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego, przewodniczącym Komisji Rewizyjnej Stowarzyszenia Osób Niepełnosprawnych i Rodziców „Jesteśmy Razem” w Pilźnie oraz członkiem kilku stowarzyszeń i organizacji w powiecie dębickim i tarnowskim.

Ukończył studia magisterskie z historii oraz studia doktoranckie w Instytucie Pedagogiki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Przygotowuje dysertację doktorską z zakresu historii oświaty i wychowania.

Osobę Macieja Małozięcia do nagrody Jana Rodowicza, jesienią ubiegłego roku, zgłosili przedstawiciele tarnowskiego środowiska kombatanckiego.

Uroczysta gala podsumowująca V edycję Nagrody Jana Rodowicza „Anody” odbędzie się w Warszawie w marcu br.

Major „Zbroja”
Autor: Tomasz Balbus
Wydawca: IPN Wrocław
ISBN: 978-83-61631-31-6
Format: 16,5 x 24 cm
Liczba stron: 228
Oprawa: Twarda
Wydanie: Wrocław, 2013 r.
Język: polski

SPIS TREŚCI

Przedmowa

Wstęp

Część I Korzenie

Ród Marszałkow i gniazdo rodzinne w Brzezinach

Rodzicie, dom rodzinny i dzieciństwo

Część II Nauka i służba

W gimnazjum w Dębicy

W służbie wojskowej II Rzeczypospolitej

Część III Żołnierz Polskiego Państwa Podziemnego

Na placówce „Bomba” – Brzeziny ZWZ – AK

Oficer szkoleniowy

Komendant Podobwodu AK Sędziszów Małopolski

Na czele Obwodu AK Dębica

W akcji „Burza”

Część IV O Polskę wolną i niezawisłą

Nowa konspiracja

„Wolność i Niezawisłość”

„Ku Wolności”

Na południu Rzeszowszczyzny

Nowe zadania i wybory

Rok 1947. Kierownik Okręgu Wrocław WiN

Część V Za więziennym murem

Aresztowanie

Śledztwo

„W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej…

W celi śmierci

Egzekucja

Zakończenie

Aneks 1

Aneks 2

Wykaz skrótów

Bibliografia

Indeks osób

Indeks miejscowości

Katolickie Centrum Edukacji KANA w Dębicy ogłosiło II edycję konkursu dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjów oraz ponadgimnazjalnych „O Niezłomnych Żołnierzach Ziemi Dębickiej Wilczymi Śladami”. Współorganizatorem konkursu jest Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Środowisko 5. Pułku Strzelców Konnych Armii Krajowej w Dębicy.

(więcej…)

Tytuł artykułu: Walki II Zgrupowania 5 pułku strzelców konnych AK w okresie „Burzy” na ziemi dębickiej, [w:] „Zeszyty Historyczne Semper Fidelis”, nr 1(5)2011
Autor artykułu: Maciej Małozięć
Redaktor naczelny zeszytu: Paweł Korzeniowski
Wydawca: Studenckie Koło Naukowe Semper Fidelis
ISSN: 1689-9709
Format: 16.5×23,4 cm
Oprawa: Miękka
Wydanie: Rzeszów, 2011 r.
Język: polski

Artykuły i rozprawy:

Michał Podrazik, Neleidzi z Pylos w tradycji ateńskiej

Daniel Hanik, Kelti vo vcasnohistorickych dejinach Slovenska

Bożena Wolano, Kazimierz Wielki wśród „gwiazd Kościoła” – spory i walki z biskupami i o biskupstwa

Krzysztof Klikicki, Prlblemy reformy Akademii Zamoyskiej w II połowie XVII w. i I połowie XVIII w.

Marcin Smoter, Stosunek mocarstw europejskich, papiestwa i polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego do powstania styczniowego

Marzena Koterbicka, Wiejscy lekarze – z dziejów walki z chorobą w Galicji w dobie autonomii

Andrzej Skowron, Wymiana mostów kolejowych na rzekach Wisłok i Przybyszówka pod Rzeszowem w 1883 r.

Maciej Małozięć, Walki II Zgrupowania 5 pułku strzelców konnych AK w okresie „Burzy” na ziemi dębickiej\

Paweł Korzeniowski, Wojna o Falklandy, Malwiny, część I

Żaneta Mrożek, W poszukiwaniu modelu etosu pracy

Zbigniew Radoń, Rymanów i Posada Dolna w latach 1939-1947 – wspomnienia rodzinne

Ireneusz Thomas, Zdzisław „Bruno” Kadlewicz

Czas wojennej poniewierki 1939-1945

Fragmenty wspomnień z II WOJNY ŚWIATOWEJ

Autor: Władysław Chodor
Wydawca: Mała Poligrafia Redemptorystów w Tuchowie
ISBN:
Format: 14.6 x 20.3 cm
Liczba stron: 72
Oprawa: Miękka
Wydanie: Tuchów, b.r.w.
Język: polski

Pomnik upamiętniający pchor. Mariana Chmielewskiego został poświęcony 18 sierpnia 1996 roku. Inicjatorami upamiętnienia byli koledzy z plutonu dywersyjnego i członkowie ŚZŻAK w Dębicy.
Pomnik uległ jednak zniszczeniu, a tablica upamiętniająca bohatera, prawdopodobnie podczas prac budowlanych na stacji kolejowej, zaginęła.
Z tej racji Zarząd ŚZŻAK Środowiska 5. PSK AK w Dębicy w lipcu 2014 roku podjął decyzję o odnowieniu pomnika i ufundowaniu nowej tablicy.
W pomoc włączyła się gmina Czarna.

Uroczystość odsłonięcia odnowionego obelisku odbyła się 17 sierpnia 2014 roku i rozpoczęła się mszą świętą sprawowaną przy grocie NMP w Straszęcinie. Następnie uczestnicy uroczystości przejechali pod stację kolejową w Grabinach gdzie odbyła się część oficjalna uroczystości.
Odnowiony pomnik poświęcił ks. Bogusław Czech, a odsłonięcia monumentu dokonali: por. Izabela Podhalańska i wójt gminy Józef Chudy.
Następnie głos zabrał Maciej Małozięć, wiceprezes Okręgu Tarnów i inicjator odnowienia pomnika, który przypomniał postać pchor. Mariana Chmielewskiego ps.„Maria”.

Na tablicy znajduje się napis:

PAMIĘCI

PCHOR. MARIANA CHMIELEWSKIEGO

PS. „MARIA” ŻOŁNIERZA ARMII KRAJOWEJ

POLEGŁEGO W WALCE Z NIEMIECKĄ

POLICJĄ KOLEJOWĄ W DNIU 19 VIII 1943 R.

KOLEDZY Z PLUTONU DYWERSYJNEGO

I CZŁONKOWIE Ś.Z.Ż. A.K. DĘBICA

W 53. ROCZNICĘ ŚMIERCI

GRABINY 18 VIII 1996 R.

ODNOWIONO W 2014 R.

Losy Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie (sierpień – grudzień 1944). Wspomnienia i dokumenty
Autor: Jan Łopuski
Wydawca: Editions Spotkania
ISBN:
Format: 14.2 x 22.2 cm
Liczba stron: 372
Oprawa: Miękka
Wydanie: Warszawa, 1990 r.
Język: polski

Wspomnienia te poświęcam pamięci mojego bohaterskiego dowódcy majora Łukasza Cieplińskiego – pseudonim „Pług”

Spis treści

Spis skrótów, kryptonimów i odznaczeń szyfrowych s. 7

Słowo wstępne s. 11

Rozdział I. Struktura organizacyjna Podokręgu Armii Krajowej Rzeszów i obsada stanowisk dowodzenia w okresie akcji Burza s. 23

Rozdział II. Stosunek Armii Krajowej i organów Polskiego Państwa Podziemnegodo wojsk radzieckich w rozkazach dotyczących wykonania akcji Burza s. 29

Rozdział III. Pierwsze kontakty s. 39

Rozdział IV. Nastroje społeczeństwa s. 69

Rozdział V. W drugiej konspiracji s. 87

Rozdział VI. Uniemożliwienie pomocy powstaniu warszawskiemu s. 109

Rozdział VII. Mobilizacja czy branka do wojska generała Berlinga s. 119

Rozdział VIII. Stosunek Armii Krajowej i Polskiego Państwa Podziemnego do tworzenia przez PKWN aparatu władzy i administracji terenowej s. 145

Rozdział IX. Aparat policyjny s. 163

Rozdział X. Stosunki polityczne s. 177

Rozdział XI. Walka propagandowa s. 203

Rozdział XII. Represje, terror, samoobrona s. 229

Rozdział XIII. Moje aresztowanie, śledztwo i zsyłka s. 297

Rozdział XIV. Dalsze losy rzeszowskiej Armii Krajowej:
Zamiast epilogu s. 309
Ujawnienie 24 Dywizji Piechoty s. 310
Proces IV Zarządu Głównego WiN s. 336
Wspomnienie o Łukaszu Cieplińskim s. 345

Posłowie s. 354

Indeks osób s. 359

Spis ilustracji i dokumentów s. 369

Urodzony 23 lipca 1891 r. we Lwowie. Uczestniczył w I wojnie światowej, następnie służył w powstającym Wojsku Polskim. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej po której został awansowany do stopnia podporucznika z przydziałem mobilizacyjnym do 20. pułku ułanów. Awansował do stopnia porucznika. Po zakończonej służbie zamieszkał na stałe w Dębicy. Był nauczycielem w szkołach powszechnych w Podgrodziu i Dębicy. Po klęsce wrześniowej był twórcą struktur SZP w powiecie dębickim. Został także pierwszym komendantem SZP. Pod koniec kwietnia 1940 r. został aresztowany przez rzeszowskie Gestapo i trafił do więzienia na Zamku w Rzeszowie. W czasie brutalnego śledztwa uderzył w twarz oficera śledczego po czym został zastrzelony. Miejsce jego pochówku nie jest znane.

Urodzony 23 czerwca 1922 r. w Przybyszówce k. Rzeszowa. Syn Józefa i Karoliny z d. Wilczak. Szkołę powszechną ukończył w Przedmieściu Nadleżajskim, następnie uczęszczał do I Gimnazjum w Jarosławiu (do wybuchu wojny ukończył trzy klasy). Jako siedemnastoletni chłopiec zorganizował w Jarosławiu drużynę konspiracyjną złożoną ze szkolnych kolegów, którą podporządkował por. „Wilkowi” z SZP. W konspiracji przyjął pseudonim „Brutus”. Następnie przeniósł się do Rzeszowa gdzie działał m.in. w grupie sabotażowo-dywersyjnej ZWZ Rzeszów, następnie przeniesiony do Placówki Hyżne, działał w grupie dywersyjnej kpt. Mieczysława Chendyńskiego „Józefa”. Początkiem 1943 r. działał w grupie dywersyjnej Inspektoratu AK Rzeszów dowodzonej przez Józefa Lutaka. Wkrótce przeniesiony do Dębicy wraz ze starszym bratem Kazimierzem ps. „Tyran”. Uczestniczył w wielu akcjach sabotażowo-dywersyjnych na terenie Obwodu Dębica. Ukończył konspiracyjną szkołę podchorążych i zdał tzw. dużą maturę. W Dębicy pełnił funkcje dowódcy drużyny dyspozycyjnej Komendy Obwodu i zastępcy oficera dywersji. W czasie „Burzy” walczył w II Zgrupowania 5. psk AK. Uczestniczył w wielu akcjach w tym w akcji odbicia ludności Gumnisk i Braciejowej w dniu 12 sierpnia 1944 r. Po wydostaniu się z niemieckiego okrążenia jesienią 1945 r., przedostał się do Rzeszowa gdzie odnowił kontakty z Ludwikiem Marszałkiem. Działał w organizacji Nie – DSZ – WiN. Posługiwał się wówczas pseudonimami „Szeryf”, „Chlebowicz”. Od maja 1945 r. był członkiem patrolu dyspozycyjnego „Straży” przy Komendzie Inspektoratu DSZ. Uczestniczył w kilku akcjach odbicia z rąk UB aresztowanych członków organizacji. Od grudnia 1945 r. do czerwca 1946 r. pełnił funkcje zastępcy kierownika propagandy i kierownika kolportażu przy Wydziela Propagandy Okręgu WiN w Rzeszowie. „Spalony” na terenie Rzeszowa powrócił do Dębicy, gdzie pełnił funkcje łącznika miedzy powiatowymi strukturami WiN, a kierownictwem Okręgu WiN w Rzeszowie. W styczniu 1947 r. został aresztowany przez WUBP z Rzeszowa. Po brutalnym śledztwie w rzeszowskim więzieniu przy Jagiellońskiej podpisał rzekome zobowiązanie do współpracy po czym został zwolniony. Po wyjściu z aresztu lojalnie poinformował przełożonych z WiN o wiedzy UB oraz o swoich zeznaniach złożonych przed UB. Następnie zbiegł na Dolny Śląsk gdzie ukrywał się pod przybranym nazwiskiem. Aresztowany następnie przez UB w Dębicy, przeszedł ponowne śledztwo w kazamatach UB. Po wyroku skazującym go na wieloletnie więzienie, przebywał w zakładach więziennych we Wronkach, Strzelcach Opolskich, Wiśniczu. Zwolniony w 1956 roku. Po powrocie do Dębicy pracował w dębickich Zakładach Jajczarsko-Drobiarskich. Aktywnie działał w środowisku żołnierzy 5. psk AK, uczestnicząc w spotkaniach opłatkowych i w organizowanych obchodach święta pułkowego. Był pierwszym przewodniczącym koła Związku Żołnierzy AK i Światowego Związku Żołnierzy AK. Napisał ponadto kilkanaście opublikowanych powieści historycznych (w tym wspomnienia z czasu „Burzy” pt. Dziesiątka w akcji). Zmarł 1 października 1990 r., pochowany na cmentarzu wojskowym w Dębicy. Odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych (dwukrotnie), Medalem Wojska (pięciokrotnie).

Urodzony 4 stycznia 1900 r. w Czarnej pow. Łańcut. Syn Mieczysława i Amalii. W latach 1906-1917 uczęszczał do szkoły powszechnej i szkoły realnej we Lwowie i w Jarosławiu. W 1917 otrzymał świadectwo dojrzałości. W marcu 1918 r. powołany do czynnej służby w armii austriackiej. Od listopada 1918 r. do listopada 1920 r. służył w 1. pułku artylerii lekkiej. W 1920 r. rozpoczął studia na Wydziale Inżynierii Lasowej Politechniki Lwowskiej. W 1924 r. został inżynierem leśnictwa. Pracował w Rzeszowie, Budzie Stalowskiej, Dębie, Żdżarach. Objął funkcje nadleśniczego Nadleśnictwa Żdzary gdzie zastała go wojna. Podczas okupacji niemieckiej pełnił funkcje nadleśniczego w Woli Ocieckiej (w bliskim sąsiedztwie z poligonem doświadczalnym V1 i V2 w Bliźnie). W 1940 r. wstąpił do ZWZ przyjmując ps. „Sęp”. Od 1941 do 1944 r. pełnił obowiązki komendanta Placówki ZWZ – AK Sędziszów, a następnie zastępcy komendanta Podobwodu Sędziszów (styczeń-maj 1944 r.) i dowódcy tego Podobwodu (od czerwca 1944 r.). Zasługą Stachowskiego jest zdobycie wielu cennych informacji nt. prób z bronią V1 i V2 w Bliźnie. W czasie „Burzy” dowodził I Rejonem Walki w rejonie Sędziszowa. Na przełomie sierpnia i września 1944 r. pełnił obowiązki komendanta Obwodu Dębica (w części wschodniej). Następnie aresztowany przez NKWD 9 września 1944 r. więziony na Zamku w Rzeszowie. Po kilku tygodniach wywieziony do łagru Borowicze, skąd trafił do łagru pod Swierdłowskiem. Po powrocie do kraju w 1947 r. zamieszkał w Tarnobrzegu, następnie w Krakowie. Pracował w leśnictwie. Zmarł we Wrocławiu 1 czerwca 1966 roku.

Pseudonim „Steinert”. Urodzony 23 lutego 1922 r. w Brzezówce, pow. Dębica. Syn Karola – nauczyciela – i Emilii z d. Mędrak. W latach 1929-1932 uczęszczał do szkoły powszechnej w Brzezówce. Przed wojną mieszkał z rodzicami w Oświęcimiu. W czasie wojny Niemcy aresztowali jego ojca i zamordowali w obozie w Oświęcimiu. Zamieszkał wówczas z rodziną w Ropczycach. W tajnym nauczaniu przed komisją „Kuźnica” zdał maturę. Od 1940 r. był żołnierzem ZWZ-AK. Ukończył podchorążówkę. Objął dowództwo plutonu dywersyjnego Placówki AK Ropczyce. Uczestnik wielu akcji bojowych w rejonie Ropczyc i Sędziszowa Małopolskiego. W czerwcu 1944 r. grupa bojowa pod jego dowództwem odbiła w Brzeźnicy 12 więźniów pilnowanych przez Niemców. Kilka dni potem grupa dywersyjna zdobyła kilkanaście aparatów radiowych nadawczo-odbiorczych z magazynu niemieckiego w Ropczycach. W czasie akcji „Burza” dowodził grupą dyspozycyjną dowódcy I Zgrupowania w Obwodzie AK Dębica. 31 lipca 1944 r. dowodzony przez niego patrol dyspozycyjny wraz z patrolem saperów zniszczył oba tory pomiędzy Ropczycami a Brzezówką, co spowodowało przerwanie linii kolejowej Rzeszów-Dębica. Wziął udział w walkach na Kałużówce jako z-ca dowódcy oddziału dyspozycyjnego. Po zakończeniu okupacji niemieckiej zamieszkał w Poznaniu i podjął studia na AWF. Nie zaprzestał działalności konspiracyjnej, działał w NIE, Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj, a potem w WiN na terenie Krakowa. Od stycznia 1946 r. kierował łącznością wewnętrzną Obszaru Południowego WiN. Aresztowany 24 czerwca 1946 r. Zwolniony po pozorowanej zgodzie na współpracę z UB. Od jesieni 1946 do października 1947 r. był kierownikiem Wydziału Organizacyjnego Okręgu Wrocławskiego WiN. Ponownie aresztowany 18 grudnia 1947 r. we Wrocławiu. Wyrokiem WSR we Wrocławiu z 10 sierpnia 1948 r. skazany na karę śmierci. Stracony 27 listopada 1948 r. w więzieniu przy ul. Kleczkowskiej we Wrocławiu. Pochowany na wrocławskim Cmentarzu Osobowickim.

Urodzony 17 maja 1901 roku w miejscowości Busk w woj. Tarnopolskim. Syn Józefa i Franciszki z d. Młot. W maju 1919 r. zgłosił się jako ochotnik do Dywizjonu Lwowskich Ułanów. Następnie służył w 3. pułku strzelców konnych. Brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej 1919 r. i polsko-bolszewickiej 1920 r. W 1921 roku został skierowany do tworzącego się w Tarnowie 5. pułku strzelców konnych. Przez cały okres międzywojenny służył w 5. psk gdzie został awansowany do stopnia wachmistrza. Uczestniczył w wojnie obronnej 1939 roku jako szef szwadronu ckm-ów 5. psk. Po kapitulacji armii zdołał uniknąć niewoli i powrócił do Dębicy, gdzie nawiązał kontakty z Zygmuntem Leyko członkiem SZP, który zwerbował go do organizacji konspiracyjnej. Przyjął wówczas pseudonim „Maszynowski”. Po aresztowaniach członków komendy ZWZ został w maju 1940 roku, komendantem Obwodu Dębica. W grudniu 1940 roku zrezygnował z funkcji na rzecz Adama Lazarowicza. Odtąd pełnił funkcje zastępcy komendanta Obwodu (pseudonim „Szybki”, „Ryś”). W październiku 1943 roku został awansowany do stopnia podporucznika czasu wojny. W maju 1944 roku został przeniesiony na stanowisko komendanta Obwodu AK Nisko, zaś miesiąc później został II zastępcą inspektora Inspektoratu AK Mielec. Po „Burzy” powrócił do Dębicy, gdzie pełnił funkcje komendanta Obwodu dla terenów zajętych przez Sowietów. W 1948 roku został aresztowany przez organy Urzędu Bezpieczeństwa i przez pięć lat więziony w komunistycznych kazamatach. W latach siedemdziesiątych był inicjatorem spotkań koleżeńskich dla żołnierzy 5. psk i 5. psk AK na plebanii kościoła p.w. Św. Jadwigi w Dębicy. Wraz z kolegami z pułku reaktywował coroczne obchody Święta Pułkowego, a w 1984 roku sfinalizował projekt postawienia pomnika poległym żołnierzom II Zgrupowania 5. psk AK na polanie Kałużówka. Zmarł rok później w dniu 16 czerwca 1985 roku. Spoczywa na tzw. starym cmentarzu w Dębicy. Odznaczony m.in. Krzyżem Virtuti Militari V klasy, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Walecznych (trzykrotnie).

Lokalizacja grobu Antoniego Cwena na Cmentarzu Parafialnym w Dębicy

Ewa Strzyż córka Antoniego i Julii z domu Nicoś urodziła się 18 listopada 1922 roku w Gębiczynie. W 1939 roku ukończyła Szkołę Podstawową w Grabinach, a w marcu 1939 roku zamieszkała z rodziną w Głobikowej, gdzie jej ojciec zakupił gospodarstwo.
W latach 1940-1942 pracowała w Zakładzie Krawieckim Franciszka Potyrały w Dębicy.
W maju 1942 roku została zaprzysiężona do Armii Krajowej przez Franciszka Szarę ps. „Pęk”. Zaprzysiężenie odbyło się w jej rodzinnym domu w Głobikowej, gdzie mieścił się punkt kontaktowy organizacji i gdzie znajdował się magazyn broni. Przyjęła pseudonim „Niezapominajka”.
Przez cały okres działalności niepodległościowej w strukturach Armii Krajowej pełniła funkcję łączniczki. Meldunki i prasę konspiracyjną dostarczała m.in. do komendanta Obwodu kapitana Adama Lazarowicza w Gumniskach.
Przed akcją „Burza” cała rodzina została wywieziona do obozu pracy na Śląsku.
Po zakończeniu wojny wróciła w rodzinne strony. Zamieszkała w Dębicy, bowiem gospodarstwo w Głobikowej zostało spalone w działań frontowych.
W 1946 roku wyszła za mąż za Bronisława Strzyża.
Za swoją działalność konspiracyjną oraz zasługi względem niepodległej Rzeczypospolitej śp. Ewa Strzyż otrzymała wiele odznaczeń państwowych
i wojskowych.
W 2001 roku została awansowana na stopień podporucznika, a 6 listopada 2007 roku prezydent Lech Kaczyński mianował Ewę Strzyż na stopień porucznika Wojska Polskiego.
Jej pogrzeb odbył się 19 grudnia 2015 roku. Została pochowana na Cmentarzu Komunalnym przy ulicy Cmentarnej w Dębicy.

Lokalizacja grobu na Cmentarzu Komunalnym przy ulicy Cmentarnej w Dębicy

Dziesiątka w akcji
Autor: Władysław Strumski
Wydawca: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dębickiej
ISBN: 83-921333-0-7
Format: 15×21.5 cm
Liczba stron: 184+wkładka z ilustracjami
Oprawa: Twarda
Wydanie II: Dębica, 2004 r.
Język: polski

Spis treści

1. Przedmowa do wydania drugiego
2. Biografia autora
3. Rozdział I
4. Rozdział II
5. Rozdział III
6. Rozdział IV
7. Rozdział V
8. Rozdział VI
9. Rozdział VII
10. Rozdział VIII
11. Rozdział IX
12. Rozdział X
13. Żołnierze dywersji na fotografii
14. Skrócony indeks nazwisk i pseudonimów
15. Biogramy bohaterów książki i ludzi dywersji

Pochodził z Oświęcimia. Mieszkał w Zawadzie. Żołnierz Placówki AK Dębica. Czterokrotnie aresztowany przez Niemców; za każdym razem szczęśliwie uciekał. Uczestnik akcji „Burza”. Walczył w II zgrupowaniu w plutonie „Orlika”. Poległ 24 sierpnia 1944 r. podczas boju na Kałużówce. Prawdopodobnie pochowany w Gumniskach jako nieznany żołnierz AK.

Ksiądz rzymskokatolicki, wikary parafii Gumniska. Urodzony 10 stycznia 1917 r. w Jadownikach Podgórnych koło Brzeska; syn Marcina i Marii z Czarneckich. Szkołę powszechną ukończył w rodzinnych Jadownikach, zaś gimnazjum
w Brzesku. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1941 r. Od 1941 r. do września 1944 r. był kapelanem Obwodu ZWZ-AK Dębica. Ukończył konspiracyjną szkołę podchorążych i otrzymał awans do stopnia podporucznika. W jego wikarówce przechowywane były dokumenty konspiracyjne i broń. 1 stycznia 1944 r. dokonał w Gumniskach symbolicznego poświęcenia sztandaru Inspektoratu AK Rzeszów.
W czasie akcji „Burza” jako kapelan pozostawał przy walczących oddziałach AK. Prowadził partyzancki pogrzeb poległego kpt. Józefa Lutaka („Dyzma”). Walczył w II zgrupowaniu partyzanckim na Kałużówce. W krytycznym momencie podczas walki z Niemcami
24 sierpnia 1944 r. z krzyżem w ręku poderwał oddziały AK do przeciwnatarcia. Zmarł na gruźlicę w szpitalu w Brzesku 21 maja
1946 r.; pochowany na cmentarzu w Jadownikach.

Z udziałem marszałka Władysława Ortyla, najwyższych władz województwa podkarpackiego oraz kompanii honorowej Wojska Polskiego, wystawionej przez 13. Tczewski Batalion Saperów z Niska, odbyły się w Dębicy 1 marca br. wojewódzkie obchody Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”.

Uroczystości rozpoczęły się na dębickim rynku gdzie organizatorzy uroczystości złożyli wiązankę kwiatów przed pomnikiem straconych żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. Następnie w kościele pw. św. Jadwigi odprawiona została uroczysta msza święta w intencji ojczyzny. W samo południe na dębickim Cmentarzu Wojskowym odbyła się część oficjalna.
Słowo do zgromadzonych skierowali: marszałek województwa podkarpackiego Władysław Ortyl oraz starosta dębicki Andrzej Reguła.
Po wspólnej modlitwie, odczytany został apel poległych oraz oddana została salwa honorowa. Następnie uczestnicy uroczystości złożyli wieńce i wiązanki kwiatów przed symbolicznym grobem Adama Lazarowicza oraz przed kwaterą Polskiego Państwa Podziemnego. Na zakończenie por. Izabela Podhalańska podziękowała za udział w uroczystościach.

Wieczorem w Domu Kultury KOSMOS odbyła się uroczysta premiera filmu dokumentalnego „Wolność i Niezawisłość. Ostatnia nadzieja”. W spotkaniu wziął udział reżyser filmu Sławomir Górski, który wprowadził zebranych w tematykę dokumentu oraz opowiedział jak zrodziła się idea nakręcenia filmu.
Wcześniej z występem artystycznym „Oskarżeni o wierność” wystąpiła Grupa SAFO z Miejskiego Ośrodka Kultury.

Jak podkreśla Maciej Małozięć inicjator i koordynator obchodów Dnia „Żołnierzy Wyklętych”

Dębica ma szczególne powody do dumy, a także swoiste zobowiązanie do wyjątkowej oprawy i celebracji Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. Z ziemi dębickiej wywodzą się bowiem straceni 1 marca członkowie IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, a wielu żołnierzy Armii Krajowej Obwodu Dębica, po 1944 roku zaangażowało się w działalność w strukturach podziemia antykomunistycznego, płacąc za to bardzo często najwyższą ofiarę.