Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Środowisko 5. Pułku Strzelców Konnych Armii Krajowej w Dębicy zaprasza do oddania hołdu zamordowanych żołnierzom Narodowych Sił Zbrojnych z oddziału Jana Stefki „Mściciela”, w 72. rocznicę ostatniej publicznej egzekucji na działaczach podziemia niepodległościowego w Polsce, która miała miejsce w południe 10 lipca 1946 roku. 

Na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie z 25 czerwca 1946 r., rozpatrującego sprawę w trybie doraźnym, żołnierze niepodległościowego oddziału dowodzonego przez Jana Stefkę „Mściciela” – Józef Kozłowski, Franciszek Noster, Józef Grębosz, Zygmunt Ząbek i Jan Gomułka, skazani zostali na karę śmierci. Trzech ze skazanych na najsurowszą karę, Urząd Bezpieczeństwa Publicznego postanowił powiesić w Dębicy.

Egzekucja odbyła się w środę 10 lipca 1946 r., w dzień targowy, gdy do miasta przyjechało wielu ludzi z okolicznych wsi. Kat – Sylwester Bizon – założył pętlę trzem młodym ludziom stojącym na przyczepie samochodu, który w pewnym momencie odjechał. W ten okrutny sposób zakończyli życie: Józef Grębosz, Józef Kozłowski i Franciszek Noster.

Uroczystości odbędą się we wtorek 10 lipca br. o godz. 12:00 na Rynku w Dębicy, gdzie złożone zostaną wiązanki kwiatów i znicze przy pomniku Bohaterów Polski Podziemnej, uroczyście odsłoniętym przed pięcioma laty w 2013 roku.

PAMIĘĆ O NICH MIAŁA ZGINĄĆ – „Naród który traci pamięć, traci sumienie”.

Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Środowisko 5. Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy zwróciło się do Przewodniczącego Rady Miejskiej w Dębicy z wnioskiem o zmianę nazwy ulicy 23 Sierpnia. W opinii związku, dotychczasowa nazwa budzi negatywne skojarzenia związane z utratą niepodległości państwa polskiego w 1939 roku oraz z wprowadzeniem w Dębicy rządów komunistycznych i wkroczeniem do miasta oddziałów Armii Czerwonej.

W związku z wejściem w życie ustawy z 1 kwietnia 2016 roku o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej (Dz.U. 2016 poz. 744), samorządy mają czas do września 2017 na zmianę nazw ulic, placów i skwerów, jeśli promują one zbrodniczy komunizm.

W opinii dębickiego środowiska AK szczególne kontrowersje budzą nazwy dwóch dębickich ulic: Gwardii Ludowej oraz 23 Sierpnia. W drugim przypadku, nazwa jest nie tyle kontrowersyjna co kuriozalna. 23 sierpnia 1939 r. minister spraw zagranicznych III Rzeszy, Joachim von Ribbentrop i ludowy komisarz spraw zagranicznych ZSRS Wiaczesław Mołotow, podpisali układ o rozbiorze Rzeczypospolitej. Jego konsekwencją była agresja niemiecka na Polskę (1 września) i Związku Sowieckiego (17 września 1939 r).

Warto także podkreślić, że Parlament Europejski w 70. rocznicę podpisania Paktu Ribbentrop-Mołotow, ustanowił dzień 23 sierpnia, Europejskim Dniem Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu.

Jednocześnie związek wystąpił z propozycją zastąpienia dotychczasowej nazwy – 23 Sierpnia na ulicę – Bohaterów Kałużówki.

Bitwa na polanie Kałużówka, która rozpoczęła się 23 sierpnia 1944 roku, uznawana jest za największą batalię Armii Krajowej z oddziałami niemieckimi w okresie akcji „Burza” w południowo-wschodniej Polsce. W walkach na Kałużówce wzięli udział żołnierze AK m.in. z placówek: Dębica „Działo”, Łączki Kucharskie „Ławka”, Brzeziny „Bomba”, Korzeniów „Kartacz”. Oddziałami dowodził major Adam Lazarowicz, zastępca inspektora rejonowego AK w Rzeszowie i kierownik szkoły w Gumniskach.

O znaczeniu bitwy świadczy m.in. fakt umieszczenia urny z ziemią z pola bitwy w podstawie pomnika Armii Krajowej u stóp zamku wawelskiego w Krakowie.

Bohaterzy bitwy na Kałużówce nie doczekali się w Dębicy stosownego upamiętnienia. Związek ma nadzieję, że zmiana nazwy ulicy 23 Sierpnia na Bohaterów Kałużówki będzie zadośćuczynieniem dla Tych żołnierzy Armii Krajowej Obwodu Dębica, którzy walcząc o wolność ojczyzny na terenie ziemi dębickiej, zapłacili najwyższą cenę.
Na temat zmiany nazewnictwa ulic pisał m.in. Artur Getler w artykule zatytułowanym Dekomunizacja ulic w Dębicy.

Ksiądz Ryszard Piasecki, kapitan Edmund Książek oraz Maciej Małozięć, zostali odznaczeni  medalami „Pro Patria” w uznaniu zasług w kultywowaniu pamięci o walce o niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej. Wyróżnienia przyznał szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Medale wręczono podczas spotkania opłatkowego środowiska żołnierzy Armii Krajowej Okręgu Tarnów, 14 stycznia 2017 roku.

Coroczne spotkanie opłatkowe Okręgu Tarnów Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej stało się okazją do wręczenia odznaczeń i wyróżnień za zasługi na płaszczyźnie kultywowania pamięci o Armii Krajowej.

Trzy osoby z Dębicy, „za szczególne zasługi w kultywowaniu pamięci o walce o niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej”, otrzymały medale „Pro Patria”. Wyróżnienia, w imieniu szefa urzędu, wręczył płk Mirosław Demediuk, naczelnik Wydziału Odznaczeń i Mianowań Urzędu Do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, w towarzystwie płka Zdzisława Baszaka, honorowego prezesa Zarządu Okręgu Tarnów.
Medalami zostali odznaczeni:
ks. prałat Ryszard Piasecki – kapelan środowiska Armii Krajowej na ziemi dębickiej, proboszcz parafii pw. Św. Jadwigi w Dębicy;
kpt. Edmund Książek – weteran Armii Krajowej, wiceprezes ŚZŻAK Środowiska 5. PSK AK w Dębicy;
Maciej Małozięć – wiceprezes Okręgu Tarnów, sekretarz ŚZŻAK Środowiska 5. PSK AK w Dębicy.
Odznaczenie otrzymał także prezes Okręgu Tarnów ŚZŻAK, Ryszard Żądło.

Podczas spotkania opłatkowego wręczono także medale „Za Zasługi dla Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej”.
Odznaczenie to jest przyznawane osobom fizycznym za wybitne zasługi w dziedzinie rozpowszechniania wiedzy o Polskim Państwie Podziemnym, SZP-ZWZ-AK.
Tym honorowym odznaczeniem wyróżniono następujące osoby:
Annę Wójcik-Chowaniak, wiceprezes Okręgu Tarnów, prezes Koła Nowy Sącz;
Zbigniewa Kowala, sekretarza Koła Tarnów;
Józefa Knapika, wójta gminy Pleśna.

Andrzej Lis oraz Artur Lis, członkowie Światowego Związku Żołnierzy AK Środowiska 5 PSK AK w Dębicy, którzy wykazali się szczególnymi osiągnięciami w realizacji celów statutowych Związku, otrzymali przemianowanie z członka nadzwyczajnego na zwyczajnego. Z rąk płk Zdzisława Baszaka otrzymali gratulacje i legitymacje.

W corocznym spotkaniu opłatkowym Okręgu Tarnów Światowego Związku Żołnierzy AK wzięli udział: kapelani AK na czele z ks. prałatem kpt. Piotrem Gajdą, parlamentarzyści, władze samorządowe Tarnowa i powiatu tarnowskiego, przedstawiciele służb mundurowych, zaproszeni goście oraz kombatanci i delegacje poszczególnych kół z terenu Okręgu Tarnów ŚZŻAK. W opłatku wzięła udział liczna delegacja z Dębicy na czele z prezes ŚZŻAK Środowiska 5. PSK AK kpt. Izabelą Podhalańską.