Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Środowisko 5. Pułku Strzelców Konnych AK w Dębicy zaprasza na obchody Dnia Polskiego Państwa Podziemnego, które odbędą się 24 i 25 września 2016 roku. Pierwszego dnia zaplanowano rajdu inauguracyjny rowerowego wariantu Szlaku Partyzanckiego II Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica. Dzień później odbędą się uroczystości religijno-patriotyczne.

PROGRAM OBCHODÓW

24 września 2016 roku – godz. 14:00 Parking przy kościele pw. Wniebowzięcia NMP w Gumniskach
Start rowerowego rajdu inauguracyjnego Szlakiem Partyzanckim II Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica.
Trasa: Gumniska – Stasiówka – Berdech – Południk – Kałużówka – Grabówka – Gumniska (Szlak Partyzancki – wariant rowerowy, zielony).

UWAGA! Zapisy na rajd prowadzone są do dnia 22 września 2016 roku do godziny 15:00 drogą elektroniczną. Adres: ak.debica@gmail.com
Przy zgłoszeniu koniecznie należy podać: imię, nazwisko, datę i miejsce urodzenia oraz numer PESEL.

W dniu rajdu zapisy będą prowadzone od godziny 13:00, jednak liczba miejsc w dniu rajdu będzie ograniczona, dlatego zachęcamy do przesłania zgłoszenia drogą elektroniczną!

25 września 2016 roku
godz. 10:30 Kościół pw. Świętej Jadwigi w Dębicy
Uroczysta Msza święta
godz. 11:30 Miejskie Gimnazjum nr 1 w Dębicy
Hymn państwowy, część oficjalna, złożenie kwiatów pod tablicą Polskiego Państwa Podziemnego

Major „Zbroja”
Autor: Tomasz Balbus
Wydawca: IPN Wrocław
ISBN: 978-83-61631-31-6
Format: 16,5 x 24 cm
Liczba stron: 228
Oprawa: Twarda
Wydanie: Wrocław, 2013 r.
Język: polski

SPIS TREŚCI

Przedmowa

Wstęp

Część I Korzenie

Ród Marszałkow i gniazdo rodzinne w Brzezinach

Rodzicie, dom rodzinny i dzieciństwo

Część II Nauka i służba

W gimnazjum w Dębicy

W służbie wojskowej II Rzeczypospolitej

Część III Żołnierz Polskiego Państwa Podziemnego

Na placówce „Bomba” – Brzeziny ZWZ – AK

Oficer szkoleniowy

Komendant Podobwodu AK Sędziszów Małopolski

Na czele Obwodu AK Dębica

W akcji „Burza”

Część IV O Polskę wolną i niezawisłą

Nowa konspiracja

„Wolność i Niezawisłość”

„Ku Wolności”

Na południu Rzeszowszczyzny

Nowe zadania i wybory

Rok 1947. Kierownik Okręgu Wrocław WiN

Część V Za więziennym murem

Aresztowanie

Śledztwo

„W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej…

W celi śmierci

Egzekucja

Zakończenie

Aneks 1

Aneks 2

Wykaz skrótów

Bibliografia

Indeks osób

Indeks miejscowości

Czas wojennej poniewierki 1939-1945

Fragmenty wspomnień z II WOJNY ŚWIATOWEJ

Autor: Władysław Chodor
Wydawca: Mała Poligrafia Redemptorystów w Tuchowie
ISBN:
Format: 14.6 x 20.3 cm
Liczba stron: 72
Oprawa: Miękka
Wydanie: Tuchów, b.r.w.
Język: polski

Pomnik upamiętniający pchor. Mariana Chmielewskiego został poświęcony 18 sierpnia 1996 roku. Inicjatorami upamiętnienia byli koledzy z plutonu dywersyjnego i członkowie ŚZŻAK w Dębicy.
Pomnik uległ jednak zniszczeniu, a tablica upamiętniająca bohatera, prawdopodobnie podczas prac budowlanych na stacji kolejowej, zaginęła.
Z tej racji Zarząd ŚZŻAK Środowiska 5. PSK AK w Dębicy w lipcu 2014 roku podjął decyzję o odnowieniu pomnika i ufundowaniu nowej tablicy.
W pomoc włączyła się gmina Czarna.

Uroczystość odsłonięcia odnowionego obelisku odbyła się 17 sierpnia 2014 roku i rozpoczęła się mszą świętą sprawowaną przy grocie NMP w Straszęcinie. Następnie uczestnicy uroczystości przejechali pod stację kolejową w Grabinach gdzie odbyła się część oficjalna uroczystości.
Odnowiony pomnik poświęcił ks. Bogusław Czech, a odsłonięcia monumentu dokonali: por. Izabela Podhalańska i wójt gminy Józef Chudy.
Następnie głos zabrał Maciej Małozięć, wiceprezes Okręgu Tarnów i inicjator odnowienia pomnika, który przypomniał postać pchor. Mariana Chmielewskiego ps.„Maria”.

Na tablicy znajduje się napis:

PAMIĘCI

PCHOR. MARIANA CHMIELEWSKIEGO

PS. „MARIA” ŻOŁNIERZA ARMII KRAJOWEJ

POLEGŁEGO W WALCE Z NIEMIECKĄ

POLICJĄ KOLEJOWĄ W DNIU 19 VIII 1943 R.

KOLEDZY Z PLUTONU DYWERSYJNEGO

I CZŁONKOWIE Ś.Z.Ż. A.K. DĘBICA

W 53. ROCZNICĘ ŚMIERCI

GRABINY 18 VIII 1996 R.

ODNOWIONO W 2014 R.

Urodzony 17 maja 1901 roku w miejscowości Busk w woj. Tarnopolskim. Syn Józefa i Franciszki z d. Młot. W maju 1919 r. zgłosił się jako ochotnik do Dywizjonu Lwowskich Ułanów. Następnie służył w 3. pułku strzelców konnych. Brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej 1919 r. i polsko-bolszewickiej 1920 r. W 1921 roku został skierowany do tworzącego się w Tarnowie 5. pułku strzelców konnych. Przez cały okres międzywojenny służył w 5. psk gdzie został awansowany do stopnia wachmistrza. Uczestniczył w wojnie obronnej 1939 roku jako szef szwadronu ckm-ów 5. psk. Po kapitulacji armii zdołał uniknąć niewoli i powrócił do Dębicy, gdzie nawiązał kontakty z Zygmuntem Leyko członkiem SZP, który zwerbował go do organizacji konspiracyjnej. Przyjął wówczas pseudonim „Maszynowski”. Po aresztowaniach członków komendy ZWZ został w maju 1940 roku, komendantem Obwodu Dębica. W grudniu 1940 roku zrezygnował z funkcji na rzecz Adama Lazarowicza. Odtąd pełnił funkcje zastępcy komendanta Obwodu (pseudonim „Szybki”, „Ryś”). W październiku 1943 roku został awansowany do stopnia podporucznika czasu wojny. W maju 1944 roku został przeniesiony na stanowisko komendanta Obwodu AK Nisko, zaś miesiąc później został II zastępcą inspektora Inspektoratu AK Mielec. Po „Burzy” powrócił do Dębicy, gdzie pełnił funkcje komendanta Obwodu dla terenów zajętych przez Sowietów. W 1948 roku został aresztowany przez organy Urzędu Bezpieczeństwa i przez pięć lat więziony w komunistycznych kazamatach. W latach siedemdziesiątych był inicjatorem spotkań koleżeńskich dla żołnierzy 5. psk i 5. psk AK na plebanii kościoła p.w. Św. Jadwigi w Dębicy. Wraz z kolegami z pułku reaktywował coroczne obchody Święta Pułkowego, a w 1984 roku sfinalizował projekt postawienia pomnika poległym żołnierzom II Zgrupowania 5. psk AK na polanie Kałużówka. Zmarł rok później w dniu 16 czerwca 1985 roku. Spoczywa na tzw. starym cmentarzu w Dębicy. Odznaczony m.in. Krzyżem Virtuti Militari V klasy, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Walecznych (trzykrotnie).

Lokalizacja grobu Antoniego Cwena na Cmentarzu Parafialnym w Dębicy

Ewa Strzyż córka Antoniego i Julii z domu Nicoś urodziła się 18 listopada 1922 roku w Gębiczynie. W 1939 roku ukończyła Szkołę Podstawową w Grabinach, a w marcu 1939 roku zamieszkała z rodziną w Głobikowej, gdzie jej ojciec zakupił gospodarstwo.
W latach 1940-1942 pracowała w Zakładzie Krawieckim Franciszka Potyrały w Dębicy.
W maju 1942 roku została zaprzysiężona do Armii Krajowej przez Franciszka Szarę ps. „Pęk”. Zaprzysiężenie odbyło się w jej rodzinnym domu w Głobikowej, gdzie mieścił się punkt kontaktowy organizacji i gdzie znajdował się magazyn broni. Przyjęła pseudonim „Niezapominajka”.
Przez cały okres działalności niepodległościowej w strukturach Armii Krajowej pełniła funkcję łączniczki. Meldunki i prasę konspiracyjną dostarczała m.in. do komendanta Obwodu kapitana Adama Lazarowicza w Gumniskach.
Przed akcją „Burza” cała rodzina została wywieziona do obozu pracy na Śląsku.
Po zakończeniu wojny wróciła w rodzinne strony. Zamieszkała w Dębicy, bowiem gospodarstwo w Głobikowej zostało spalone w działań frontowych.
W 1946 roku wyszła za mąż za Bronisława Strzyża.
Za swoją działalność konspiracyjną oraz zasługi względem niepodległej Rzeczypospolitej śp. Ewa Strzyż otrzymała wiele odznaczeń państwowych
i wojskowych.
W 2001 roku została awansowana na stopień podporucznika, a 6 listopada 2007 roku prezydent Lech Kaczyński mianował Ewę Strzyż na stopień porucznika Wojska Polskiego.
Jej pogrzeb odbył się 19 grudnia 2015 roku. Została pochowana na Cmentarzu Komunalnym przy ulicy Cmentarnej w Dębicy.

Lokalizacja grobu na Cmentarzu Komunalnym przy ulicy Cmentarnej w Dębicy

My z niego wszyscy – to hasło tegorocznych, jubileuszowych obchodów powstania Polskiego Państwa Podziemnego. 75 lat temu, 27 września 1939 roku, w oblężonej Warszawie, powstała pierwsza konspiracja zbrojna pn. Służba Zwycięstwu Polski. Tę datę historycy uznając jako moment powstania Polski Podziemnej. Z tej okazji w Dębicy odbyły się uroczystości rocznicowe, których kulminacją było odsłonięcie tablicy upamiętniającej twórców i bohaterów Polskiego Państwa Podziemnego na budynku Miejskiego Gimnazjum nr 1 im. Adama Mickiewicza w Dębicy.

Uroczystości rozpoczęły się w piątek 26 września 2014 roku. Wówczas w Domu Kultury Mors odbyła się uroczysta gala połączona z wręczeniem medali i wyróżnień dla członków Koła Terenowego ŚZŻAK w Dębicy.

Uroczystość poprzedził występ Grupy SAGO z Miejskiego Ośrodka Kultury oraz wykład prof. Andrzeja Olejki z Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Tego samego dnia w Urzędzie Marszałkowskim w Rzeszowie odbyła się także konferencja naukowa pt. „Polskie Państwo Podziemne na Rzeszowszczyźnie”, podczas której z referatem nt. dębickiego obwodu SZP-ZWZ-AK wystąpił Maciej Małozięć. Ponadto uczestnicy wysłuchali referatów: prof. Grzegorza Ostasza, dr Piotra Szopy i Mirosława Surdeja.

W niedzielę 28 września 2014 roku odbyły się główne uroczystości rocznicowe na które złożyła się msza święta w kościele pw. św. Jadwigi oraz ceremonia odsłonięcia tablicy na budynku Miejskiego Gimnazjum nr 1.

Inicjatorem upamiętnienia był Zarząd Światowego Związku Żołnierzy AK w Dębicy oraz dyrekcja Miejskiego Gimnazjum nr 1. Tablicę ufundował Stefan Bieszczad, przedsiębiorca i radny Rady Miejskiej w Dębicy.

Zamieszczamy archiwalne wiadomości na temat działań realizowanych na Szlaku Partyzanckim, które były publikowane w 2004 roku na stronie www.szlakpartyzancki.prv.pl.

65. rocznica Powstania Polskiego Państwa Podziemnego – 25.09.2004

Serdecznie zapraszamy do wzięcia udziału w uroczystej Mszy Św. w Kościele garnizonowym AK pw. Św. Jadwigii w Dębicy, dla uczczenia 65. Rocznicy DNIA POWSTANIA POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO, 27 września 1939 roku w VII Rocznicę ustanowienia przez Sejm RP, która odbędzie się 26 września 2004 r. o godz. 10.30

Dziesiątka w akcji – 25.09.2004

24 września do rąk czytelników oddane zostało drugie, poszerzone wydanie książki Władysława Strumskiego pt. „Dziesiątka w akcji”. Ksiązka opowiada o działaniach i losach bojówki dyspozycyjnej Komendy Obwodu Dębica „Deser” podczas akcji o kryptonimie „Burza”.  Drugie wydanie zostało wydane przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dębickiej i można je nabyć w siedzibie Towarzystwa przy ulicy Rzeszowskiej 18(w budynku Galerii MOK), w cenie 28 zł. Wydanie powstało z okazji 65 rocznicy powstania Polskiego Państwa Podziemnego i 60 rocznicy Akcji „BURZA” i jest ono dedykowane żołnierzom dywersji Obwodu „Deser”.

Dębica i Dębiczanie w XX w. – wystawa w Muzeum Regionalnym – 25.09.2004

W piątek 24 września w Muzeum Regionalnym, została otwarta wystawa pt. „Dębica i Dębiczanie w XX wieku”. Jest to druga wystawa z tego cyklu. Tym razem przedstawia losy społeczności dębickiej w okresie II wojny światowej. Na wystawie można zobaczyć wiele cennych eksponatow, które zostały podzielone wg określonej tematyki. Wystawę można oglądać do końca października.
Więcej szczegółów na stronie www.tpzd.pl

Otwarcie…. zapraszamy! – 23.09.2004

Serdecznie zapraszamy na otwarcie ścieżki historyczno – dydaktycznej „Szlak partyzancki II Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica”, które odbędzie się w 65 rocznicę utworzenia Polskiego Państwa Podziemnego, w dniu 27 września 2004 o godz. 9.00 przed kościołem pw. Wniebowzięcia NPM w Gumniskach.

Program uroczystości:
9.00 – uroczyste rozpoczęcie przed Kościołem w Gumniskach, powitanie gości i delegacji młodzieży dębickich szkół, modlitwa przy grobie ks. Tadeusza Boryczki, odsłonięcie i poświęcenie pierwszej tablicy szlaku, okolicznościowe wystąpienia
9.45 – zwiedzanie Izby Pamięci w Publicznym Gimnazjum im. mjr. Adama Lazarowicza w Gumniskach, wyjście młodzieży na szlak, wędrówka (10.00 – 14.30)
14.30 – Msza św. na polanie Kałużówka, uroczyste ogniobranie z udziałem delegacji szkół, obrzędowe harcerskie ognisko
17.00 – zejście z pochodniami ze szlaku na ostatni punkt przejściowy

Otwarcie Szlaku Partyzanckiego – 17.09.2004

27 września 2004 (poniedziałek), w 65. rocznicę powstania Polskiego Państwa Polskiego oraz Szarych Szeregów,  planowane jest otwarcie ścieżki historyczno – dydaktycznej pn. „Szlak Partyzancki II Zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Dębica”. Otwarcie poprzedzi sesja naukowa, a następnie uczestnicy przemaszerują całą trasę szlaku. Szczegóły podamy wkrótce…

Tablice na szlaku – 17.09.2004

21 sierpnia w punktach przejściowych Szlak Partyzanckiego zostały umieszczone  tablice z informacją turystyczną, fragmentem poezji, ikonografią. Tablice stoją na drewnianych słupkach wys. ok. 1,9 m. Dodatkowo tablice ozdabiają drewniane ramki i zadaszenia. Tablice zostały ufundowane przez Lasy Państwowe  – Nadleśnictwo Dębica.